Suriye’de devrik lider Beşar Esad’ın rejimi, 2019 ile 2021 yılları arasında gizli bir operasyonla on binlerce cesedi Şam’ın doğusundaki ıssız çöl bölgesine taşıyarak, savaş suçlarının izlerini ortadan kaldırmaya çalıştı. “Toprağı Taşı” adlı bu gizli operasyon, Reuters’ın kapsamlı araştırmasıyla gün yüzüne çıktı.
Beşar Esad hükümeti, Suriye’nin bilinen en büyük toplu mezarlarından birinden binlerce cesedi, bir saatten fazla uzaklıktaki ücra çöldeki gizli bir yere taşımak için iki yıl süren gizli bir operasyon yürüttü.
“Toprağı Taşı” adlı bu gizli operasyon, Reuters’ın kapsamlı araştırmasıyla gün yüzüne çıktı.
Haber ajansının ulaştığı 13 tanık, incelenen belgeler ve uydu görüntüleri vahşetin izlerini belgeledi.
Buna göre Suriye ordusu, 2019’dan 2021’e kadar haftada dört gece, Qutayfah’daki büyük toplu mezardan cesetleri kamyonlarla Dhumair çölündeki yeni ve gizli bir gömü alanına taşıdı.
Tanıklar arasında iki kamyon şoförü, üç tamirci, bir buldozer operatörü ve Esad’ın Cumhuriyet Muhafızları’ndan eski bir subay yer alıyor.
Hepsi, “katlanılmaz bir koku” ve “ölüm sessizliği içinde yürütülen bir emir zinciri”nden bahsediyor.
34 HENDEK, ON BİNLERCE CESET Reuters’ın analiz ettiği uydu görüntüleri, Dhumair çölünde yaklaşık 2 kilometre uzunluğunda 34 hendek bulunduğunu ortaya koydu. Uzmanlar, bu mezarlarda on binlerce insanın gömülü olabileceğini belirtiyor. Qutayfah, Esad rejiminin 2012’de savaşın erken döneminde askerleri ve cezaevi mahkumlarını gömmeye başladığı bir bölgeydi. 2014’te yerel bir insan hakları aktivisti, bölgenin fotoğraflarını medyaya sızdırarak toplu mezarın varlığını ilk kez ortaya çıkarmıştı.
Suriyeli insan hakları örgütleri, 160 binden fazla kişinin rejimin güvenlik aygıtında kaybolduğunu ve bunların büyük kısmının rejimin oluşturduğu toplu mezarlarda gömülü olduğuna inanıyor.
AMAÇ: REJİMİN İMAJINI TEMİZLEMEK Cumhuriyet Muhafızları’ndan eski subaya göre, “Toprağı Taşı” planı 2018 sonunda ortaya çıktı. Esad, savaşta galibiyet ilan etmeye hazırlanırken uluslararası tanınırlığını yeniden kazanmak istiyordu. Ancak toplu mezarların varlığı ve savaş suçları iddiaları, bu hedefin önündeki en büyük engeldi. Kamyon şoförlerinden biri planı, “Komutanlar bize açıkça söyledi. Görev, kanıtları yok etmekti. Aksi takdirde kendiniz o çukurlarda bulurdunuz.” ifadeleriyle anlattı. ACIYI BELGELEME MÜCADELESİ Esad, geçen yıl Aralık ayında iktidardan devrildikten sonra ülkeyi terk etti. Yeni hükümet, şimdi hem adalet sistemini yeniden inşa etmeye hem de kayıpların izini sürmeye çalışıyor. Suriye Acil Durum ve Afet Yönetimi Bakanı Raed el-Saleh, “Binlerce anne oğlunun, kadınlar eşlerinin, çocuklar babalarının mezarını bulmayı bekliyor. Bu yara kanamaya devam ediyor” dedi. Yeni kurulan “Kayıplar Ulusal Komisyonu”, DNA bankası ve dijital kayıt sistemi oluşturmayı planlıyor. Ancak uzman eksikliği ve sınırlı kaynaklar, sürecin önündeki en büyük engel.