Fransa, ülkenin güneyindeki Rousset tesisinde bulunan laboratuvar maymunu sayısını üç katına çıkarmayı hedeflerken hayvan hakları savunucularının tepkisiyle karşılaştı.
Fransa’nın Provence bölgesindeki Rousset’de bulunan ve Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS) tarafından işletilen tesis, on yıllardır bilimsel deneylerde kullanılmak üzere yüzlerce primat yetiştiriyor.
Ancak merkezdeki primat sayısını 2029 yılına kadar üç katına çıkararak 1800’e ulaştırma planı, hak örgütlerinin sert tepkisiyle karşılaştı.
Fransız hükümetinin desteğini alan CNRS, bu hamlenin deney hayvanı ithalatına kıyasla maliyetleri düşüreceğini ve koşulların denetimini iyileştireceğini savunuyor.
Çin ve Afrika’dan yapılan ithalatın Kovid-19 pandemisi nedeniyle durması ve hayvan başına fiyatların 15 bin ila 20 bin euro’ya fırlaması sonrası Fransa ve Avrupa alternatif arayışına girdi.
Ortaya çıkan bu maliyet tablosu, kamu araştırmaları için engelleyici bir boyuta ulaştı.
CNRS, nisan ayında yaptığı açıklamada konunun “Fransa için egemenlik meselesi” olduğunu vurguladı.
Buna karşılık Fransa merkezli hayvan hakları örgütü One Voice, projenin “tarihin akışına aykırı” olduğunu belirtiyor.
Avrupa Birliği (AB), hayvan deneylerini kademeli olarak sonlandırmayı kabul etmekle birlikte henüz somut hedefler belirlemedi; ancak kozmetik testlerini 2013 yılından beri yasaklamış durumda.
Tamamı esaret altında doğmuş 300 zeytin babunu, 60 Gine babunu, 130 rhesus makakı ve 120 marmosete ev sahipliği yapan merkez, tepkilere yanıt olarak halka açık toplantılar da düzenledi.
“AKADEMİK ARAŞTIRMA” VURGUSU
Ulusal Primat Merkezi (CNP) olarak yeniden adlandırılacak tesis, kapasitesini üç katına çıkarmak için kamu bütçesinden 31 milyon euro alacak.
AFP’ye konuşan One Voice bünyesinde hayvan deneylerine karşı yürütülen kampanyanın başındaki Claire Duliere, projenin “kârlılığı” hedeflediğini, zira bu kamu fonlarının kullanımını gerekçelendirmenin zorunlu olacağını öne sürüyor.
Fakat CNRS Etik ve Hayvan Araştırma Modelleri Bölümü Başkanı Ivan Balansard’a göre plan “kâr odaklı olmaktan tamamen uzak: Bu, kamunun kamuyu finanse etmesi” anlamına geliyor.
CNRS yetkilileri, operasyonun Fransa’da yürütülmesinin hayvanların yaşam koşullarının daha iyi izlenmesine ve refahlarının sağlanmasına olanak tanıdığını belirtiyor.
Her hayvana ortalama 1,49 metrekarelik yaşam alanı düşecek ki bu AB gerekliliklerinin üzerinde bir oran.
1978 yılında kurulan merkez, Fransa’da deneysel amaçlı maymun yetiştiren üç ana kamu tesisinden biri konumunda.
Balansard, çalışmaların kapsamını şu sözlerle açıkladı:
“Maymunlarımız klinik araştırmalarda değil, sadece akademik araştırmalarda kullanılıyor.”
Bu kapsamda Ulusal Sağlık ve Tıbbi Araştırma Enstitüsü (Inserm) ve Pasteur Enstitüsü ile çalışılıyor, özel sektör işbirlikleri ise sınırlı düzeyde kalıyor.
RAKAMLARLA DENEY SÜRECİ
Hükümet verilerine göre 2023 yılında Fransa’da sinir bilim ve immünoloji dahil olmak üzere bilimsel amaçlarla yaklaşık 3 bin 500 maymun kullanıldı.
Söz konusu hayvanların çoğu, aşırı acı çekmelerini önlemek amacıyla deneylerin sonunda ötanazi edildi. Bu sayının ne kadarının Rousset tesisinden geldiği henüz netleşmedi.
Bununla birlikte merkez, gelecekte Fransa’da araştırmalarda kullanılan primatların yüzde 30’unu sağlamayı hedeflediğini açıkladı.
CNRS’nin verilerine göre ABD yılda 60 bin test maymunu kullanırken, Çin 2021 itibarıyla 57 yetiştirme merkezinde 240 bin maymuna sahipti.
One Voice tarafından yaptırılan 2023 tarihli Ipsos anketi, Fransız halkının yüzde 74’ünün hayvan deneylerine karşı olduğunu ortaya koydu.
Yetkililere göre teknolojik gelişmeler ve yapay zeka, Fransa’da hayvanların bilimsel kullanımında 2022 ile 2023 yılları arasında yüzde 3,8’lik bir azalmaya katkıda bulundu.
Bu düşüşle birlikte yıllık toplam sayı, büyük çoğunluğu fare olmak üzere yaklaşık iki milyona geriledi.
Fakat tıp, bilim, eczacılık ve veterinerlik akademileri 2021 yılında ortak bir uyarıda bulunarak, onkoloji gibi belirli araştırmalar için “bu ikame modellerin canlı bir organizmanın karmaşıklığını kapsayamayacağını” vurguladı.
Maymunlar halihazırda çocuk felci, Ebola, HIV ve Parkinson gibi hastalıklar için temel aşıların ve tedavilerin test edilmesinde kullanılıyor.