İngiltere hükümeti bu hafta kritik bütçeyi açıklıyor. Maliye Bakanı Reeves, 20 milyar sterlinlik açığı kapatmak için vergi formülleri ararken iş dünyası “büyümeyi boğmayın” uyarısı yaptı.
İngiltere’de merkez sol İşçi Partisi hükümeti, çarşamba günü açıklayacağı yıllık bütçeyle hem piyasaların hem de seçmenin karşısına zorlu bir sınavla çıkıyor.
Başbakan Keir Starmer liderliğindeki hükümet, kamu borcundaki artışı dizginlemek ve kamu hizmetlerini finanse etmek amacıyla beklenen vergi artışlarını duyurmaya hazırlanıyor.
Hükümetin bu hamlesi, halihazırda zayıf seyreden anket oranlarını daha da düşürme riski taşıyor.
Başbakan Starmer, Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) bekleme sürelerini kısaltmayı ve uzun süredir devam eden hayat pahalılığı krizini hafifletmeyi vaat ederek “İşçi Partisi’nin değerlerine sahip bir İşçi Partisi bütçesi” sözü verdi.
Fakat Maliye Bakanı Rachel Reeves, aşırı sağcı Reform UK partisinin popülaritesini artırdığı son dönemde seçmen nezdinde itibarı korumak ve yatırımcıları mali disiplin konusunda ikna etmek gibi zorlu bir dengeyi tutturmak zorunda.
20 MİLYAR STERLİNLİK KAYNAK ARAYIŞI
Ekonomistler, Maliye Bakanı Reeves’ın bütçeyi denkleştirmek için yaklaşık 20 milyar sterlin tutarında kaynak bulması gerektiğini hesaplıyor.
İngiltere’nin GSYİH’nin yüzde 5’ine yaklaşan bütçe açığı, yüksek enflasyon, artan işsizlik ve durgunlaşan ekonomi göz önüne alındığında bu hedef oldukça iddialı görünüyor.
Piyasalardaki tedirginlik, İngiltere’nin 30 yıllık devlet tahvili getirilerinin bu yıl 1998’den bu yana en yüksek seviyeye çıkmasıyla kendini gösteriyor.
Yatırımcılar artan kamu borcundan kaygı duyuyor. Bütçeye piyasalardan gelecek negatif tepkiler, yatırımcıların İngiltere borçlanma kâğıtlarını satmasına yol açabilir; bu gelişme hükümetin borçlanma maliyetlerini artırarak harcama planlarını zora sokabilir.
VERGİ PLANLARINDA ROTA DEĞİŞİKLİĞİ
Hükümetin, kampanya vaatlerini ihlal edeceği gerekçesiyle gelir vergisi oranlarını artırma planından vazgeçtiği bildirildi.
Bakan Reeves’ın bunun yerine bir dizi daha küçük ölçekli vergi artışına yönelmesi bekleniyor.
Cambridge Üniversitesi Ekonomi Politiği Profesörü James Wood, AFP’ye yaptığı değerlendirmede, “Siyasi bir tepkiyle karşılaşmadan manevra yapacak çok fazla alan yok” dedi.
Wood, bütçeyi denkleştirmenin en etkili yolunun, İşçi Partisi’nin temel destek tabanı olan orta gelirli hanelerin vergi yükünü artırmak olacağını savundu.
Hükümetin gelir vergisi eşiklerini dondurmaya devam ederek daha fazla çalışanı üst vergi dilimlerine itmesi bekleniyor.
Ayrıca lüks konutlar, kumar sektörü ve bankalar üzerindeki vergilerin artırılacağı da gelen bilgiler arasında.
İşçi Partisi, 14 yıllık Muhafazakâr Parti iktidarının ardından geçtiğimiz yılın temmuz ayında iktidarı devraldığından bu yana ekonomiyi istikrarlı bir büyüme rotasına oturtmakta zorlanıyor.
Reeves’ın geçen yılki ilk bütçesinde işletmelere yönelik vergileri artırması, İngiltere’nin zayıf ekonomik büyümesinin nedenlerinden biri olarak gösteriliyor.
İngiltere’nin GSYİH büyümesi, yılın ilk çeyreğindeki yüzde 0,7 ve ikinci çeyreğindeki yüzde 0,3 seviyelerinden üçüncü çeyrekte yüzde 0,1’e geriledi.
Mevcut belirsizlik ortamı işverenleri istihdam konusunda çekimser davranmaya itiyor.
İskoçya’nın Inverness kentindeki Innes Bar’ın sahibi Craig MacLeod, AFP’ye verdiği demeçte, “Normalde Noel döneminde fazladan personel alırdık. Fakat bütçede ne olacağını görene kadar bu kararı beklemeye aldık” diye konuştu.
İŞ DÜNYASI FERYAT EDİYOR
Öte yandan İngiliz iş dünyasının çatı kuruluşu Britanya Sanayi Konfederasyonu (CBI), Maliye Bakanı Reeves’ı enerji maliyetleri ve işgücü reformları konusundaki uyarıları dikkate almamakla suçluyor.
CBI Genel Müdürü Rain Newton-Smith, bugün yapacağı konuşmada Reeves’ı ekonomiye zarar verecek “binlerce vergiyle ölüm” senaryosu yerine “zor kararlar” almaya çağıracak.
Reuters’ın ulaştığı konuşma metnine göre Newton-Smith, örgütün yıllık konferansında şunları söyleyecek:
“Eğer önceliğiniz büyümeyse bunu kanıtlayın; bunun için zor kararlar alın. Kısa vadeli siyasetin tek sonucu uzun vadeli çöküştür… Ve bu ülke bir on yıl daha durgunluğu kaldıramaz.”
Newton-Smith, hükümetin sanayi, ticaret ve altyapı planlarını memnuniyetle karşıladıklarını belirtmekle birlikte, enerji maliyetleri ve istihdam hakları konusunda iş dünyasıyla istişare edilmesi gerektiğini vurguladı.
Yetkili, “Kalıcı reform ortaklık gerektirir, kapalı kapılar ardında yapılmaz” ifadesini kullandı.
İşletmelerden Sorumlu Bakan Peter Kyle ise hükümetin harekete geçtiğini savundu. Bakanlık, 2027’den itibaren yaklaşık 7 bin üretici için enerji fiyatlarını yüzde 25’e kadar düşürmeyi öngören plan üzerinde istişare başlattı.
Kyle, yayımlanan yazılı açıklamasında, “Bu daha başlangıç. Önümüzdeki aylarda işletmelerin endişelerini gidermek için daha ileri adımlar atacağım” değerlendirmesini yaptı.
Sanayi üreticilerini temsil eden Make UK’in başkanı Stephen Phipson ise planın etkili olabilmesi için kapsamının genişletilmesi gerektiğini belirtti.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) verilerine göre, İngiltere’deki enerji yoğun büyük şirketler geçen yıl elektriğe ABD’deki işletmelerden yaklaşık dört kat, Fransa ve Almanya’daki rakiplerinden ise iki kat daha fazla ödeme yaptı.
REEVES’TAN “DEVASA KESİNTİ” SİNYALİ
Maliye Bakanı Rachel Reeves, bütçe öncesinde BBC’ye 10 Kasım’da verdiği mülakatta, hükümetin karşı karşıya olduğu zorlukların ipuçlarını vermişti.
Reeves, bütçenin hayat pahalılığı, kamu borcunun azaltılması ve bekleme listelerinin kısaltılmasına odaklanacağını belirtmişti.
Küresel ticaretteki aksamalara ve zorlu koşullara dikkat çeken Reeves, hem vergileri hem de harcamaları gözden geçireceğini ifade etmişti.
Vergilerin artıp artmayacağı sorusunu doğrudan yanıtlamayan Bakan, İşçi Partisi’nin seçim beyannamesindeki taahhütlere sıkı sıkıya bağlı kalmanın “sermaye harcamalarında büyük kesintiler” gerektirebileceği uyarısında bulunmuştu.
KEMER SIKMA PAKETİ YOLDA
Hükümet, kendi parti tabanından gelen baskılar üzerine engelli yardımlarını ve emeklilere yönelik yakıt ödemelerini kesme planlarından geri adım attı.
Başbakan Starmer, geçen hafta parlamentoda yaptığı konuşmada, “Yapmayacağımız şey, ülkeye kemer sıkma politikaları dayatmaktır” taahhüdünde bulundu.
Hükümetin aile yardımlarındaki tavanı kaldırması, enerji vergilerini düşürmesi ve bazı sosyal harcamaları genişletmesi bekleniyor.
King’s College London Ekonomi Profesörü Jonathan Portes, AFP’ye yaptığı açıklamada, “Büyük harcama kesintileri olması muhtemel değil” değerlendirmesinde bulundu.
Portes, hükümetin alt ve orta gelirli çalışanları etkilemekten kaçınacağını, yükün büyük kısmının yüksek gelirli çalışanlara, durumu iyi olan emeklilere ve işletmelere düşeceğini savundu.