Finland lijkt een oplossing te hebben gevonden voor het alsmaar stijgende aantal gevallen van astma en allergieën. Om het afweersysteem te trainen, worden kinderen blootgesteld aan bacteriën en schimmels. Dat gebeurt simpelweg door ze structureel in de natuur te laten spelen. Sinds dit als nationaal beleid in 2008 is ingevoerd, keldert het aantal kinderen met chronische aandoeningen.
Nederland kijkt met interesse naar de Finse aanpak. Hier stijgt, net zoals in bijna heel Europa, het aantal mensen met astma gestaag. In het jaar 2000 waren er ruim 400.000 mensen met astma, nu zijn het er bijna 600.000.
Finland gaat inmiddels tegen deze trend in. Tussen 2008 en 2018 daalde het aantal bezoeken aan de eerste hulp van kinderen met astma met 62 procent. Bij het begin van het programma had 20 procent van de astmapatiënten een ernstige, niet goed te beheersen vorm van astma. Dat was in 2016 nog maar 2,5 procent. Het aantal kinderen dat een speciaal dieet moest volgen voor hun allergie nam af met 40 procent.
Wroeten in de aarde
Gezien deze indrukwekkende resultaten pleit het Longfonds ervoor om het Finse model over te nemen in Nederland. Het uitgangspunt is dat de weerbaarheid van het immuunsysteem van een mens vooral in de eerste duizend levensdagen wordt opgebouwd.
“Als een kind aan het spelen en wroeten is in het bos of een stukje aarde komt het op natuurlijke wijze in aanraking met miljoenen micro-organismen als schimmels en bacteriën die daar leven”, zegt Hermelijn Smits, hoogleraar Immunologie aan het Leiden UMC. “Deze blootstelling aan een grote biodiversiteit aan micro-organismen leert het afweersysteem dat er heel veel lichaamsvreemde stoffen zijn, maar dat ze niet per se gevaarlijk zijn.”
Volgens Smits is de natuurlijke afweer van veel mensen in Nederland de afgelopen tientallen jaren zwakker geworden vanwege de verstedelijking. Hun immuunsysteem is bijvoorbeeld niet meer bekend met diverse onschuldige bacteriën. Het reageert overdreven wanneer het lichaam ermee in contact komt. Het gevolg is een toename aan astma en allergieën.
Hypothese
Finse wetenschappers begonnen dit verband al eind vorige eeuw te vermoeden toen ze zagen dat Russische kinderen net over de grens veel minder chronische luchtwegklachten hadden dan Finse leeftijdgenoten. Het grote verschil was dat de Russen veelal op het platteland leefden en de Finnen in de stad.
Daar werd de hypothese geboren dat plattelandskinderen weerbaarder zijn omdat ze tijdens het opgroeien worden omringd door dieren en natuur die allerlei microben herbergen. Deze aanname wordt ondersteund door grootschalig internationaal onderzoek dat de afgelopen zes jaar is uitgevoerd met dank aan het door de Nederlandse Longfonds gefinancierde onderzoeksgroep A World Without Asthma.
Smits heeft als onderzoeksleider van het consortium bijvoorbeeld onderzocht of stoffen op Nederlandse boerderijen vol met microben ook een positief effect hebben op de weerbaarheid van kinderen. Dat is het geval.
“Ik denk dat het besef moet terugkomen dat veel buiten zijn en in contact zijn met zaken die nu vaak ‘vies’ worden genoemd, juist heel gezond is”, zegt Smits. “Kortom, dat overbeschermende mag wel wat minder. Laat kinderen weer in een boom klimmen.”
Károly Illy, directeur van het Longfonds en kinderarts, is de eerste om toe te geven dat het niet iedereen in het verstedelijkte Nederland gegeven is om elke dag in een bos of bij een boerderij te verblijven. “Maar het opnieuw inrichten van schoolpleinen en speeltuinen is relatief simpel. Tegels eruit, groen erin. Door kinderen in de aarde te kunnen laten wroeten, kom je al heel ver.”
Het Longfonds heeft afgelopen week de eigen en Finse onderzoeksresultaten aan GGD’s, consultatiebureaus, gemeenten en andere wetenschappers gepresenteerd. Volgens Illy is dat het startpunt voor gesprekken om ook in Nederland tot grootschalige initiatieven te komen om kinderen dagelijks bloot te stellen aan natuur, ook al is het in een stadspark om de hoek.
Binnen schoenen aan
“Uiteraard gaat zo’n omslag even duren. Maar ouders kunnen vandaag al zelf beginnen”, aldus Illy. Het gaat volgens hem om kleine dingen, zoals de schoenen in huis aan houden. Zo komen microben van buiten ook binnen.
Een huisdier is ook effectief. En via voedsel is ook veel mogelijk. Vezels helpen bacteriën in de darm om eten te verteren. Onbewerkt voedsel en groente en fruit zitten ook boordevol micro-organismen. “Maar wees vooral niet bang om je kinderen buiten vies te laten worden”, aldus Illy.