De hoogste rechter van de Verenigde Staten heeft in een zeldzaam publiek statement kritiek geuit op een uitspraak van president Trump. In een bericht op zijn eigen platform Truth Social schreef Trump gisteren dat een rechter die de uitzetting van een groep Venezolanen opschortte, afgezet zou moeten worden.
Trumps bericht leidde een paar uur later tot een reactie van opperrechter John Roberts, die zich zelden mengt in het publieke debat op een dergelijke manier. “Het is al ruim twee eeuwen de gewoonte dat afzetting niet een gepaste reactie is bij onenigheid over een rechterlijke beslissing. Daarvoor bestaat het normale proces van hoger beroep”, schreef Roberts, die het daarmee opnam voor rechter James Boasberg.
Trump reageerde in een interview bij Fox News op het bericht van Roberts. “Ik heb het maar kort gezien, hij noemde mijn naam niet”, zei hij. Verder herhaalde hij in het interview zijn kritiek op “losgeslagen” rechters die “niet toegelaten zouden moeten worden”.
Roberts is als ‘chief justice’ de voorzitter van het Hooggerechtshof. Dat is het hoogste rechtsorgaan in de VS. In 2018 botste Roberts, die te boek staat als een conservatieve rechter, ook al eens met Trump. In zijn eerste termijn als president noemde Trump een rechter uit San Francisco een “Obama-rechter”. Dat leidde tot een felle reactie van Roberts: hij benadrukte dat alle rechters onafhankelijk waren.
Wet uit 1798
De huidige zaak draait het om het uitzetten van vermeende Venezolaanse bendeleden. Trump gebruikte voor hun uitzetting een eeuwenoude oorlogswet uit 1798 – de Alien Enemies Act – bedoeld om personen uit landen waarmee de VS in oorlog is snel uit te kunnen zetten. De wet was voor Trump slechts drie keer gebruikt door Amerikaanse presidenten: in 1812, in de oorlog met het Verenigd Koninkrijk, in de Eerste Wereldoorlog en in de Tweede Wereldoorlog.
Trump gebruikte de wet afgelopen weekend, omdat er volgens hem sprake is van een “invasie” van de Venezolaanse criminele bende Tren de Aragua. Maar een rechter in Washington D. C. schortte de inwerkingtreding van die wet dus op voor zeker twee weken. Op dat moment waren er wel twee vliegtuigen met Venezolanen onderweg naar El Salvador, waar ze in gevangenissen zouden worden opgesloten.
Ondanks de opschorting keerden die vliegtuigen niet terug naar de VS. Rechter Boasberg vroeg bij de regering-Trump vervolgens om opheldering. Volgens het ministerie van Justitie hadden de vliegtuigen al het Amerikaanse luchtruim verlaten toen de rechter de wet opschortte, waardoor de opschorting niet gold voor die vluchten.
Dat leidde tot nieuwe vragen van Boasberg over onder meer de exacte vertrektijden van de vliegtuigen door te geven en wanneer ze precies het Amerikaanse luchtruim verlieten. Op die vragen moet de regering-Trump nog reageren. De zaak, en ook de reactie van opperrechter Roberts, illustreert volgens experts dat Trump de grenzen van zijn presidentiële macht verkent en dat dit kan leiden tot een clash tussen de uitvoerende en de rechterlijke macht in de VS.