De meestgebruikte pufjes voor longpatiënten bevatten stoffen die erg slecht zijn voor het klimaat. Ook zijn er zorgen over PFAS die door het gebruik van de pufjes in het milieu belanden. Longexperts zeggen dat het merendeel van de patiënten kan overstappen op minder schadelijke medicatie. Een nieuwe richtlijn voor ‘klimaatbewust voorschrijven’ moet artsen hierbij helpen.
In de zorg zijn steeds meer initiatieven om te vergroenen. De sector is verantwoordelijk voor ongeveer 7 procent van de landelijke broeikasgasuitstoot, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde.
Ook de vier miljoen drijfgasinhalatoren die per jaar in Nederland worden voorgeschreven aan zo’n anderhalf miljoen longpatiënten dragen hieraan bij. Het drijfgas uit één inhalator veroorzaakt een vergelijkbaar broeikaseffect als 320 kilometer rijden met een benzineauto. Dat is een fractie van het totale broeikaseffect, maar toch voelen longexperts hier een verantwoordelijkheid.
Want de opwarming van de aarde heeft directe negatieve effecten op longpatiënten: “Het zorgt voor een langer bloeiseizoen, dus voor meer pollen in de lucht en een langer klachtenseizoen”, zegt kinderlongarts Niels Rutjes van het Amsterdam UMC. “Dat merken we ook nu al.”
Volgens Job van Boven, apotheker-onderzoeker in het UMC Groningen en bestuurslid van Longalliantie Nederland, gebruiken te veel longpatiënten de drijfgaspufjes. “Zo’n 55 procent van de anderhalf miljoen longpatiënten gebruikt die nu, terwijl dat maar voor 15 tot 20 procent nodig is.”
Het alternatief is een poederinhalator. Daarbij moet een patiënt in staat zijn om heel krachtig en diep in te ademen. Dat kan niet iedereen: kleine kinderen en ouderen bijvoorbeeld lukt dit niet. Zij zijn daarom aangewezen op de pufjes met drijfgas. Dat drijfgas zorgt ervoor dat de medicatie zonder krachtig adem te halen diep in de longen komt.
Geen risico
Van Boven en Rutjes zien steeds meer bewustwording bij artsen over de schadelijke milieueffecten van de drijfgaspufjes. Toch vinden artsen het lastig om patiënten een alternatief voor te schrijven. “In de praktijk geven veel artsen toch de pufjes waar de patiënten aan gewend zijn”, zegt Rutjes.
Volgens Van Boven willen artsen geen risico nemen. “Je wil niet dat je patiënt in het ziekenhuis belandt. Dat is overigens voor het milieu ook veel schadelijker.” De richtlijn moet artsen daarom helpen om te bepalen wanneer en hoe patiënten op een veilige manier op een ander middel kunnen overstappen.
Evelyn Brakema, voorzitter van de Groene Zorgalliantie die zich inzet voor duurzame zorg, begeleidt onderzoek naar hoe artsen milieuoverwegingen kunnen laten meewegen in de spreekkamer. Zelf herkent zij als huisarts-in-opleiding veel van de bevindingen van haar promovendi. “Verreweg de meeste patiënten zijn enthousiast en zeggen: geef mij die milieuvriendelijke puf maar.”
Eén patiënt werd “gewoon boos” dat hij hier helemaal niets van afwist. “Hij zei: ik ben heel bewust bezig met het milieu, ben vegetarisch, reis met het ov. En nu blijkt dat ik jaren lang onnodig een supervervuilende puf heb gebruikt!”
Drijfgas is PFAS
De bewustwording onder artsen is dus gegroeid. Wat de meesten van hen niet weten, is dat de schadelijke drijfgassen in de pufjes tot de PFAS behoren.
Deze drijfgassen behoren niet tot de PFAS waarvan bekend is dat ze schadelijk zijn voor de mens, zoals die in impregneersprays en blusschuim. Anders dan deze PFAS stapelen de drijfgassen in de pufjes zich niet op in het lichaam om daar lang te blijven zitten, maar worden ze juist snel uitgescheiden via urine.
Toch hebben experts er zorgen over. In de eerste plaats omdat die PFAS ergens geproduceerd moeten worden. “Dat is een vervuilende industrie, waarbij schadelijke stoffen vrijkomen”, zegt PFAS-expert Chiel Jonker.
Daarbij wordt na uitademing in de lucht een ander type PFAS gevormd (TFA). “Dat is een heel vervelende, zorgelijke stof die zich snel verspreidt via de lucht en in water.”
Schadelijk
Inmiddels zit er door onder andere koelsystemen van airco’s en koelkasten zoveel TFA in water dat de mens er flinke hoeveelheden van binnenkrijgt, boven op de andere PFAS die in het water zit.
“TFA is niet zo giftig als andere schadelijke PFAS, maar de concentraties in water zijn wel vele malen hoger”, zegt Jonker. “En die totale PFAS-belasting is schadelijk voor onze gezondheid.”
Door Europese klimaatregels zijn farmaceuten inmiddels druk bezig met het zoeken naar alternatieve drijfgassen die minder schadelijk zijn.
Dat maakt de richtlijn niet minder belangrijk, zegt Van Boven. “Elk drijfgaspufje dat we kunnen voorkomen is er één.”
Wat is PFAS? En waarom is het schadelijk voor onze gezondheid? In de onderstaande video legt NOS op 3 het je uit: