Het had nooit mogen gebeuren, vindt de Amerikaanse markttoezichthouder: de overnames van Instagram en WhatsApp door Facebook. Vandaag begint in de Verenigde Staten een rechtszaak tegen Meta, zoals het bedrijf achter de drie apps heet. Facebook heeft volgens de aanklacht zijn machtspositie misbruikt door de concurrentie op een bijzondere manier tegen te houden: door ze te kopen.
“Je kunt beter kopen dan de strijd aangaan”, schreef Facebook-oprichter Mark Zuckerberg ooit in een e-mail. In deze zaak moet de rechter beslissen of Facebook met die strategie de wet heeft overtreden. Voor Zuckerberg staat er veel op het spel: de rechter kan beslissen dat Facebook afscheid moet nemen van Instagram en WhatsApp.
Facebook kocht de populaire apps meer dan tien jaar geleden. In 2012 betaalde het bedrijf 715 miljoen dollar voor Instagram. Twee jaar later kocht het WhatsApp voor maar liefst bijna 22 miljard dollar. De overnames werden destijds goedgekeurd door de Federal Trade Commission (FTC), de Amerikaanse markttoezichthouder.
Inmiddels kijkt diezelfde FTC er anders tegenaan. Dat de toezichthouder nu probeert de overnames ongedaan te maken, is volgens Meta “absurd”. Ook zegt het bedrijf dat het genoeg concurrentie heeft op het gebied van sociale media, onder meer van TikTok, YouTube en Snapchat.
Concurrentie opkopen of laten groeien?
Meer dan tien jaar geleden waren Instagram en WhatsApp nog relatief kleine apps. De FTC zag de overnames toen niet als een probleem. Maar in e-mails die sindsdien aan het licht zijn gekomen, blijkt volgens de toezichthouder dat Facebook mogelijke concurrentie als een bedreiging zag die het bedrijf kon uitschakelen door ze over te nemen.
Zo schreef Zuckerberg op de dag dat Facebook bekendmaakte Instagram over te nemen aan een collega: “Ik herinner me een bericht over hoe Instagram voor ons een bedreiging was en niet Google+. Je had gelijk. Het ding met start-ups is echter dat je ze vaak kunt overnemen.”
Meta zal er juist op wijzen dat Instagram en WhatsApp dankzij investeringen betere apps zijn geworden. Het bedrijf zegt dat Instagram voor de overname “een kleine app met een onzekere toekomst” was en dat WhatsApp onder Facebook is overgegaan “van zijn oorspronkelijke abonnementsmodel naar een gratis dienst met nieuwe functies”, zoals videobellen.
Het is aan de rechter om de moeilijke beslissing te nemen of Meta inderdaad zijn machtspositie heeft misbruikt door dreigende concurrentie de kop in te drukken door ze op te kopen. Dat is niet makkelijk: het is de vraag hoe het bedrijf eruit had gezien als Instagram en WhatsApp niet waren overgenomen. Hadden de apps zo groot kunnen worden dat Facebooks voortbestaan in gevaar was gekomen?
Zuckerberg op bezoek bij Trump
Hoewel het proces vandaag echt begint, gaat de aanloop ver terug. Ruim vier jaar geleden kondigde de FTC de zaak al aan. In 2021 veegde de rechter de aanklachten nog van tafel, omdat de FTC onvoldoende duidelijk maakte dat Facebook een machtspositie had. Een aantal maanden later wist de toezichthouder de rechter alsnog te overtuigen, waardoor de zaak toch kon doorgaan.
In aanloop naar het proces heeft Zuckerberg bij president Trump nog geprobeerd om aan te sturen op een schikking, schrijft The Wall Street Journal. De FTC is officieel een onafhankelijke toezichthouder, maar de president kan wel proberen om invloed uit te oefenen op de organisatie. Het is niet duidelijk of dat is gebeurd.
De Republikeinse voorzitter van de FTC staat bekend als een criticus van grote techbedrijven. “We hebben een aantal van de beste advocaten van de FTC erop gezet en zijn er klaar voor”, zei hij in maart nog tegen persbureau Bloomberg.
De rechtszaak gaat vermoedelijk een paar weken duren. Naar verwachting zal Zuckerberg persoonlijk moeten getuigen, onder meer om vragen te beantwoorden over de interne mails die de FTC in de rechtszaak naar boven haalt.
Als de rechter oordeelt dat Meta inderdaad zijn machtspositie heeft misbruikt, betekent dat niet direct dat het bedrijf Instagram en WhatsApp daadwerkelijk moet verkopen. De FTC zal in een tweede zaak moeten bewijzen dat de verkoop de marktbalans inderdaad kan herstellen.