Nederland brengt in kaart welke wetenschappelijke gegevens veiliggesteld moeten worden voor het geval de Amerikaanse regering de stekker trekt uit onderzoeksinstellingen of -projecten. De Koninklijke Akademie van Wetenschappen (KNAW), de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), universiteitenkoepel UNL en ICT-organisatie voor het hoger onderwijs Surf slaan daarvoor de handen ineen.
De instituten doen dit vanwege de zorgen in de wetenschap over de samenwerking met de Amerikanen. Onderzoekers houden er onder meer rekening mee dat ze op enig moment toegang verliezen tot meetgegevens en andere data op Amerikaanse servers. Die zorgen leven ook voor databases met wetenschappelijke literatuur die veelal in de VS gehost zijn en onmisbaar zijn voor onderzoekers wereldwijd.
Zeker in de klimaatwetenschap en het genderonderzoek vreest men de invloed van de regering-Trump, die weinig opheeft met deze onderzoeksvelden en tal van beperkende ingrepen en bezuinigingen wil doorvoeren. Ook binnen andere disciplines vraagt men zich af of gegevens die in de VS zijn opgeslagen daar wel veilig staan nu de Amerikaanse regering universiteiten en wetenschappelijk onderzoek op de korrel neemt.
‘Europese aanpak nodig’
“De zorgen binnen de wetenschappelijke wereld over het veiligstellen van onderzoeksdata delen we”, zegt een woordvoerder van de NWO. “We hebben daarom de krachten gebundeld om te inventariseren welke concrete data nu een nieuwe, veilige plek nodig hebben. Er is nog geen goed overzicht en dat is ook moeilijk te krijgen doordat veel organisaties in de VS daarover moeilijk open communiceren.”
“Het proces is pas net gestart. We zijn aan het inventariseren welke data precies op de tocht staan vanwege de aanpak van de regering-Trump”, zegt ook een woordvoerder van universiteitskoepel UNL. “Omdat we niet alles kunnen, zullen we waarschijnlijk ook prioriteiten moeten stellen. Daarvoor zijn de wetenschappers nu zelf aan zet. Ook brengen we in kaart op welke manier we de data veilig moeten stellen.”
De instituten zijn er bovendien van doordrongen dat het ondoenlijk is om álle data uit de VS hier op te slaan. Daarom wordt de samenwerking met andere landen gezocht. “We kijken nadrukkelijk naar Europa”, laat UNL verder weten. “Het is enorm inefficiënt, en ook niet haalbaar, als elk land zijn eigen back-up van Amerikaanse servers maakt.”
Kennis voorgoed verloren
De operatie komt op het moment dat veel data nog toegankelijk zijn, maar omdat er in de VS veel federaal geld naar de wetenschap gaat en daar onder Trump forse ingrepen te verwachten zijn, wordt het zekere voor het onzekere genomen. Het doel is om te voorkomen dat kennis voorgoed verdwijnt doordat iemand in de VS een schakelaar omzet.
“Het kan best zijn dat we over een aantal jaar terugkijken en denken: ‘goh, die situatie is misschien niet uitgekomen'”, zegt innovatiemanager Magchiel Bijsterbosch van Surf. “Maar we moeten ons ook realiseren dat het kan gaan om meetgegevens die, als ze eenmaal verloren zijn, niet meer teruggehaald kunnen worden.”
Koelkasten uitzetten
Hoewel een verplaatsing van digitale gegevens naar andere landen dan de VS een uitkomst kan zijn voor een deel van de Nederlandse wetenschappers, blijft de situatie onzeker voor anderen. Zo maken bijvoorbeeld de biomedische wetenschappen vaak gebruik van organisch materiaal, zoals weefsel, dat in koelkasten in Amerikaanse instituten ligt. Als die worden uitgezet na een bezuiniging, gaat dat verloren.
Ook in de klimaatwetenschap, met al zijn satellietinstrumenten en jarenlange meetreeksen, volstaat een digitale reddingsoperatie niet. In de paleoklimatologie bijvoorbeeld, die onderzoek doet naar het klimaat van vele honderdduizenden jaren geleden, is men onder meer aangewezen op boorkernen uit de aardbodem. Ook die liggen voor een deel in Amerikaanse koelkasten opgeslagen en zouden dus verloren gaan als die uit gaan.