Extra geld om leraren te behouden of aan te trekken op scholen in achterstandswijken heeft tot nu toe nauwelijks effect gehad. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB).
De zogeheten arbeidsmarkttoelage, die tussen 2021 en 2023 werd uitgekeerd, heeft niet geleid tot een merkbare toename van het aantal leraren of gewerkte uren. De regeling was bedoeld voor basisscholen en middelbare scholen met een hoge achterstandsscore.
Het idee: een hoger salaris dat leraren zou motiveren om extra uren te werken of bewust te kiezen voor deze scholen – en er dan ook te blijven.
Maar volgens CPB-onderzoeker Paul Verstraten is het effect van de toelage dus beperkt gebleven. Waarom de maatregel weinig heeft opgeleverd, is niet helemaal duidelijk, zegt hij. “Je verwacht dat mensen gevoelig zijn voor een hoger salaris, dat geldt ook voor leraren. Maar de aankondiging van de toelage kwam eigenlijk net te laat.”
Timing en communicatie
De toelage werd in augustus 2021 aangekondigd, terwijl veel leraren hun keuze voor een baan al voor het einde voor de zomervakantie hebben gemaakt. “Voor veel docenten is het lastig om hun beslissing dan nog aan te passen,” legt Verstraten uit.
In het voortgezet onderwijs betekende de regeling gemiddeld een salarisverhoging van 6,7 procent, in het basisonderwijs ging het om een stijging van zo’n 8 procent. Volgens Verstraten laat het uitblijvend effect zien dat financiële prikkels alleen niet voldoende zijn.
“We weten uit internationale studies dat geld kan werken, maar de timing en communicatie zijn belangrijk. Als zo’n maatregel te laat komt, is het logisch dat het effect beperkt is.”
Verlengd tot 2025
De arbeidsmarkttoelage liep oorspronkelijk tot het einde van het schooljaar 2022-2023, maar is verlengd tot en met 2025. Wel zijn er wijzigingen doorgevoerd in de verdeling en uitbetaling van het budget.
Zo ontvangen sommige scholen sinds 2025 de toelage niet meer, terwijl andere scholen er juist dit jaar voor het eerst voor in aanmerking komen. Ook wordt het geld vanaf 2025 twee keer per jaar uitgekeerd in plaats van maandelijks.
Buiten de grote steden
Toch zijn er ook wel positieve signalen. “Bij sommige middelbare scholen buiten de grote steden zagen we signalen dat de toelage hielp om docenten iets langer vast te houden,” zegt Verstraten. “Maar of dat genoeg is, is aan het ministerie van Onderwijs om te beoordelen.
Later dit jaar volgt nog een uitgebreider onderzoek van het CPB naar de langetermijneffecten van de maatregel.