Natuurorganisaties en andere betrokkenen hebben grote zorgen over de gelekte stikstofplannen van het kabinet. Greenpeace, dat onlangs een belangrijke rechtszaak won over stikstof, spreekt van “het zoveelste vage plan”. Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment houdt het op “domheid ten top” en kondigt nieuwe rechtszaken aan. Het is de vraag of en hoe Nederland met de kabinetsplannen van het slot wordt gehaald.
Vandaag zit de ministeriële commissie stikstof bij elkaar en het idee is dat de ministerraad morgen spreekt over de plannen. Maar gisteren lekte via verschillende media al uit waar op wordt gekoerst. Opvallend is dat er een nieuw doel is geformuleerd: de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten moet over tien jaar, in 2035, ongeveer gehalveerd zijn.
Tot nu toe werden de doelen gesteld aan de hand van de hoeveelheid stikstof die neerslaat in de natuur, maar het kabinet denkt nu aan doelen die gebaseerd zijn op de uitstoot bij de bron, dus bij bedrijven zelf. Hoe dat precies gemeten of berekend gaat worden, is nog niet duidelijk.
Veluwe en Peel
Om de doelen te halen is er een aantal maatregelen bedacht. Zo moet verkeer langzamer rijden rond stikstofgevoelige natuurgebieden. Daarvoor komen er “gebiedsgerichte trajectcontroles”.
Verder zou minister Wiersma van Landbouw en Natuur denken aan bufferzones van 250 meter rond die natuurgebieden, kwam eerder naar buiten. Binnen die zones zouden boerenbedrijven dan moeten vertrekken of inkrimpen. Het zou gaan om 1800 bedrijven die daardoor geraakt worden.
Om die bedrijven te compenseren zou 4 tot 7 miljard euro nodig zijn, maar dat geld is er nu nog niet. De komende tijd zou wel al een start worden gemaakt met dit beleid rond de Peel en de Veluwe, twee grote natuurgebieden waar de nood het hoogst is. Daarvoor is al wel geld gereserveerd in de voorjaarsnota.
Benzine- en dieselauto’s
Verder staat in de uitgelekte plannen dat er subsidie moet komen voor de sloop van vervuilende benzine- en dieselauto’s en dat er meer afspraken worden gemaakt met grote industriële stikstofuitstoters.
Er staat ook veel niet in de plannen, merken betrokkenen achter de schermen op. Zo is onduidelijk hoe de doelen en maatregelen zich tot elkaar verhouden. Ook is er nauwelijks geld geregeld om de plannen uit te voeren.
De vrees is te horen dat de rechter hiermee niet wordt overtuigd, omdat in de plannen niet wordt aangetoond hoeveel maatregelen bijdragen aan de doelstellingen. Bovendien is het de vraag of de maatregelen bij elkaar voldoende de stikstofuitstoot verminderen. Keer op keer oordeelt de rechter dat eerst minder stikstof in de natuur terecht moet komen, voordat nieuwe projecten mogelijk zijn.
Recentelijk oordeelde de rechter nog in de zogenoemde Greenpeace-zaak dat het kabinet het eerder geformuleerde doel moet halen om de neerslag van stikstof in een groot deel van de kwetsbare natuurgebieden voor 2030 fors te verlagen. De rechter constateerde dat de overheid al jaren te weinig doet om aan de Europese natuurrichtlijn te voldoen.
‘Domme plannen’
Mobilisation for the Environment (MOB) kondigt nieuwe rechtszaken aan tegen boeren die buiten hun schuld zonder vergunning zitten. Eerder zei voorman Johan Vollenbroek nog dat hij daarmee wilde wachten. “Het zou heel vervelend zijn als het nodig is, maar als het kabinet met zulke domme plannen komt, gaan we dit weer opstarten.”
MOB komt ook met rechtszaken tegen grote uitstoters in drie provincies als het bij de nu uitgelekte plannen blijft. “Door de doelen uit te stellen en met plannen te komen waar juridisch geen hout van klopt, gooit het kabinet boeren voor de bus.”
Vollenbroek kondigt aan waar provincies al bang voor waren. In soortgelijke zaken werd de rechter de afgelopen tijd steeds strenger. Tot het gedwongen afvoeren van vee of het intrekken van geldige vergunningen kwam het vorige week nog niet, maar de angst is dat rechters daar wel toe overgaan als de stikstofplannen onvoldoende effect zullen hebben.
Wegen- en woningbouw
Provincies en boeren worden door het kabinet aan hun lot overgelaten, klinkt het bij betrokkenen. “De uitspraken van rechters die steeds strenger worden, los je hier niet meer op”, reageert er een.
Het doel van de ministeriële commissie is om Nederland van het slot te halen. Het is momenteel nauwelijks mogelijk om vergunningen af te geven voor nieuwe projecten die stikstofuitstoot veroorzaken. Dat raakt projecten die tot veel uitstoot leiden, maar ook bijvoorbeeld wegen- en woningbouw, verzwaring van het energienet en verduurzaming van de industrie. Betrokkenen zien in de uitgelekte plannen geen oplossing voor dat probleem.