Rusland was vorig jaar agressiever, brutaler en provocerender tegen Europese landen. Dat schrijft de AIVD in het jaarverslag over 2024. Volgens de inlichtingendienst werd er door de Russen gespioneerd, waren er cyberaanvallen en desinformatiecampagnes om de publieke opinie te beïnvloeden.
De AIVD vindt dat acties van de Russische inlichtingen- en veiligheidsdiensten, zoals de GROe en de FSB, grenzen aan staatsterreur met als doel om in Europa angst te zaaien.
Als voorbeelden noemt de AIVD de sabotage van onderzeese internet- en elektriciteitskabels, de brand in een groot winkelcentrum in de Poolse hoofdstad Warschau, brandstichting in een staalfabriek in Duitsland en de planning van een moordaanslag op de directeur van een Duitse wapenfabriek.
Rusland zet criminelen in
In Nederland waren er niet van dit soort incidenten. Maar de AIVD noemt Nederland wel een potentieel doelwit van Rusland, onder meer vanwege de steun aan Oekraïne en omdat Nederland een knooppunt is voor data en transport.
Volgens de AIVD is het lastig om een goed beeld te krijgen van de Russische inmenging, omdat acties niet alleen worden gepleegd door de geheime diensten daar. Rusland zet ook criminelen in die tegen beloning hun diensten aanbieden.
Behalve aan Rusland heeft de AIVD ook de handen vol aan China. Begin vorig jaar maakte de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst bekend dat China via malware spioneerde op een computernetwerk van Defensie. Het was voor het eerst dat de AIVD en de MIVD een cyberaanval in het openbaar direct toeschreven aan de Chinese overheid.
“Uit de aanval blijkt de intentie om te spioneren bij de Nederlandse overheid en politieke doelwitten”, zo staat in het jaarverslag.
‘China bedreiging voor economie’
Nederland had volgens de AIVD veel te maken met “zeer geavanceerde” cyberaanvallen uit China op techbedrijven. China steelt informatie om zo zelf een leidende rol te kunnen ontwikkelen op het gebied van AI, robotica, maar ook landbouw en medicijnontwikkeling.
Volgens de AIVD wordt de gestolen informatie ook gebruikt om het Chinese leger te moderniseren. Iets wat “in hoog tempo” gebeurt. “China vormt dan ook de grootste bedreiging voor de Nederlandse economische en kennisveiligheid.”
China en Rusland werken ook politiek, economisch en militair nauwer samen om ervoor te zorgen dat westerse landen minder invloed krijgen in de wereld, ziet de AIVD. China zegt dat het geen wapens en munitie levert aan Rusland, maar volgens de AIVD leverden “Chinese bedrijven welk degelijk dual-use-goederen voor de Russische oorlogsindustrie, zelfs aanvalsdrones”. Dual-use-goederen zijn gewone spullen die ook door krijgsmachten gebruikt kunnen worden.
Iran en Noord-Korea
De cyberdreiging komt niet alleen van China en Rusland. Ook Iran en Noord-Korea worden in het jaarverslag met naam genoemd. Noord-Korea is vooral geïnteresseerd in wetenschappelijke onderzoeken, intellectueel eigendom en de diefstal van crypto’s om zo het regime te financieren.
Iran, op zijn beurt, richt zich veel op het zogenoemde hack-and-leak. Daarbij wordt gevoelige informatie van iemand gestolen en vervolgens online gezet om zo diegene te schaden.
Criminele inlichtingendiensten
Binnen Nederland waarschuwt de AIVD voor criminele inlichtingendiensten. Ze proberen informatie te verzamelen over criminele rivalen, maar ook steeds vaker over ambtenaren, politici, journalisten en advocaten.
Ze hebben soms eigen volgteams en kopen mensen om voor informatie uit overheids- en bedrijfsdatabanken. Volgens de AIVD hebben criminele netwerken grote belangen in de drugshandel. En die belangen willen ze volgens de AIVD koste wat kost verdedigen.
Minderjarigen gelinkt aan rechts-terrorisme
Daarnaast maakt de AIVD zich zorgen over minderjarigen die vatbaar zijn voor rechts-terrorisme. Volgens de inlichtingendienst gaat het vaak om jongeren die geen stabiele thuissituatie of sociaal vangnet hebben. Vaak hebben ze psychische problemen.
Het afgelopen jaar heeft de AIVD meerdere keren het Openbaar Ministerie via ambtsberichten getipt over minderjarigen die op rechts-terroristische platforms zitten.
Volgens de AIVD hebben die jongeren vaak een fascinatie voor geweld. Op online kanalen bekijken ze foto’s en video’s van martelingen, aanslagen op scholen, onthoofdingen en seksueel misbruik.
De inlichtingendienst waarschuwt dat die beelden jongeren kunnen afstompen en mogelijk de drempel verlagen om zelf geweld te gebruiken, zeker als ze via andere kanalen worden aangemoedigd om aanslagen te plegen.