De “paus van de armen en onderdrukten”, zo omschreef de aartsbisschop van Buenos Aires zijn landgenoot Paus Franciscus. Tijdens zijn pontificaat reisde hij regelmatig naar delen van de wereld die gebukt gaan onder armoede en oorlogen: ook naar het Afrikaanse continent, waar hij maar liefst tien landen bezocht.
Dat had ook een andere reden: in dit deel van de wereld groeit de katholieke kerk het hardst. En daarmee groeit ook de hoop op een Afrikaanse paus.
In de St. Mary’s-kathedraal in het centrum van Kaapstad zien ze dat ook. Veel Zuid-Afrikanen zijn vandaag naar een speciale dienst gekomen om de paus te herdenken. De kerkbankjes zitten tjokvol: er zijn schoolkinderen, een vrouw met dreadlocks, jonge nonnen en priesters uit Zuid-Afrika, Zimbabwe en Nigeria.
Voor de mis begint, komen de kerkleiders samen onder een vijgenboom. “De paus was echt een paus voor dit continent,” zegt de Zimbabwaanse priester Lawrence Daka. “Hij was er voor de armen en kwetsbaren, en die hebben we hier veel. Hij gaf de mensen op het continent hoop.”
Vijf keer bezocht paus Franciscus het Afrikaanse continent, waarbij hij gevaar en politieke statements niet schuwde. Tot de hoogtepunten behoren zijn reis naar de Centraal-Afrikaanse Republiek, dat toen midden in een burgeroorlog verwikkeld was, op zijn verzoek zónder kogelvrij vest.
En in Vaticaanstad baarde hij opzien door de voeten van twee rivaliserende leiders uit Zuid-Sudan te kussen, met de boodschap dat het nu echt tijd was om vrede te sluiten.
Tijdens zijn eerste dienstreis zette hij de internationale gemeenschap al op zijn nummer. Vanaf een altaar op Lampedusa, gemaakt van een houten migrantenboot, veroordeelde hij de onverschilligheid waarmee migranten die de gevaarlijke oversteek maken en aan hun lot werden overgelaten.
“Hij was heel uitgesproken,” zegt priester Daka. “In de Democratische Republiek Congo maande hij westerse landen van de grondstoffen in het land af te blijven. Dat maakte indruk.”
Het katholieke geloof groeit hard op het Afrikaanse continent. In 2023 waren er 281 miljoen katholieken, elk jaar komen daar miljoenen mensen bij. Inmiddels zou één op de vijf katholieken uit Afrika komen.
“Het geloof groeit hier onder de jeugd”, zegt de Zuid-Afrikaanse student biochemie Pabalo Mothapo. “Ook voor ons jongeren was de paus een voorbeeld, een mentor,” vertelt hij. “Ik waardeer het hoe de paus zich inzette voor vluchtelingen en aandacht had voor conflicten zoals in de DRC en Sudan. Hopelijk krijgen we een nieuwe paus die dat ook heeft.”
Duizenden kilometers verderop, in de Senegalese hoofdstad Dakar, denkt priester Paul Claude Diokh daar precies hetzelfde over. Vanuit de Kathedraal van de Overwinning, de grootste kathedraal van de stad, herinnert hij zich paus Franciscus vooral als iemand die het opnam voor migranten. “Hij verwelkomde migranten, hij at met ze, hij kwam voor hen op. Dat heeft ons in Afrika erg geraakt.”
Tijdens zijn pontificaat wees de paus ook meerdere kardinalen aan uit Afrika. Zij maken nu 12 procent uit van het college van kardinalen. Maar een Afrikaanse paus heeft het Vaticaan in de afgelopen 1500 jaar niet gehad. Zou dat na het aankomende conclaaf kunnen veranderen?
“Afrika zou heel blij en trots zijn om een van zijn zonen op die post te hebben”, zegt Diokh, terwijl hij zich in een achterkamertje klaarmaakt voor de mis. “Het zou een belangrijk signaal afgeven dat de kerk ervoor openstaat.”
“Het zou fantastisch zijn als er een Afrikaanse paus komt”, zegt ook de Zuid-Afrikaanse priester Christian Frantz. “Niet alleen zodat de aandacht voor het continent blijft. Maar ook omdat we als Afrikaanse kerk de wereldwijde kerk echt wat te bieden hebben.”
Zo leidde de paus 12 jaar lang de katholieke kerk: