Arabische landen kijken als het om het aanhoudende geweld in de Gazastrook gaat met argusogen naar Saudi-Arabië. Deze regionale leider veroordeelt de aanvallen van Israël weliswaar in woorden, maar van diplomatieke druk is geen sprake.
Deskundigen denken dat het bezoek van president Trump aan Saudi-Arabië, volgende maand, ertoe zal leiden dat Israël en Saudi-Arabië juist nieuwe toenadering zullen zoeken. Hij bezoekt Riyad met een wapenpakket van 100 miljard dollar onder zijn arm. “Met zijn bezoek wil Trump Saudi-Arabië nog verder in het Amerikaanse kamp verankeren, en de Saudische eisen aan Israël nog verder afzwakken”, zegt politicoloog en Midden-Oostenkenner Peyman Jafari.
7 oktober 2023
Israël en Saudi-Arabië onderhielden jarenlang geen diplomatieke betrekkingen, maar stonden ruim anderhalf jaar geleden op de drempel van een historisch akkoord.
Die deal kwam tot stand onder Amerikaanse regie. Saudi-Arabië zou toegang krijgen tot moderne wapens en politieke steun van de VS, voor Israël was het een uitgelezen kans om sterker te staan in het Midden-Oosten. De VS kon Saudi-Arabië op zijn beurt gebruiken om de macht van Iran te counteren en de olieprijzen laag te houden.
Na de aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 stopten de onderhandelingen. Maar met het aantreden van Trump in de VS lijkt het erop dat de gesprekken snel worden hervat, bevestigen zowel Amerikaanse als Saudische betrokkenen. Begin dit jaar zei de Saudische ambassadeur in het Verenigd Koninkrijk tegen de BBC dat het land de normalisering wil hervatten na de oorlog in Gaza, maar hij bezwoer tegelijk dat dat niet ten koste zou gaan van de Palestijnen.
Woorden en daden
Hoewel Saudi-Arabië een belangrijk religieus leider is in de soennitische moslimwereld, en een economische grootmacht in de regio, blijft het politiek afhankelijk van steun van de VS, de grootste bondgenoot van Israël.
Dat is nogal een balanceer-act, want de Saudische bevolking is uitgesproken pro-Palestijns en anti-Israël. Een opiniepeiling in Saudi-Arabië laat zien dat zeker 95 procent van de bevolking tegen normalisering van de banden met Israël is. In 2022 was dat nog 69 procent.
“Door deze ontwikkeling werd Saudi-Arabië gedwongen om het Israëlische geweld in Gaza te veroordelen”, zegt Midden-Oostenkenner Jafari. Voor het eerst heeft Saudi-Arabië het Israëlische geweld een obstakel voor vrede genoemd. Op persoonlijke titel sprak kroonprins Mohammed bin Salman van genocide.
Maar druk uitoefenen op de VS om de oorlog in Gaza te stoppen, dat wil Saudi-Arabië niet, aldus Jafari. Hij wijst erop dat het land in theorie wel een drukmiddel heeft, namelijk de oliehandel. “Saudi-Arabië heeft de mogelijkheid om de olie-export naar de Amerikaanse bondgenoten te verminderen, als het dat zou willen.”
Hoewel de Saudische olie-export naar de VS de afgelopen tien jaar drastisch is afgenomen, speelt Saudi-Arabië nog altijd een belangrijke rol in het laag houden van de wereldwijde olieprijs. Het land zou, net als in 1973, een olieboycot kunnen inzetten. Het land had ook bondgenoten die diplomatieke banden hebben met Israël, zoals de Verenigde Arabische Emiraten, onder druk kunnen zetten.
Maar dat doet de Saudische overheid dus niet. “Ze willen dat de VS en Europese bondgenoten doorgaan met het verkopen van wapens aan Saudi-Arabië, en met het wegkijken van de grove mensenrechtenschendingen in Saudi-Arabië”, denkt Jafari.
Soft power
De buitenlandpolitiek van Saudi-Arabië is een doorn in het oog van veel Saudiërs die in ballingschap leven. Dat geldt bijvoorbeeld voor Abdullah Alaoudh, directeur bij het in de VS gevestigde Middle East Democracy Center. Hij zegt dat het beleid totaal niet rijmt met de breedgedragen steun voor de Palestijnse zaak onder de bevolking.
Volgens Alaoudh brengt het beleid ook schade toe aan de positie van Saudi-Arabië in de Arabische wereld. “Het oude Saudi-Arabië onderhield goede banden met de moslimwereld, en dat is ook politiek gezien heel strategisch. Andere landen zouden miljarden betalen om die soft power te hebben. Maar Saudi-Arabië hoeft dat niet eens te doen vanwege de islamitische geschiedenis van de profeet en de heilige steden die het land heeft.”