De spanning stijgt rond Taiwan, dus gaat Japan in de diplomatieke aanval. Premier Shigeru Ishiba bezocht deze week achtereenvolgens Vietnam en de Filippijnen, waar hij defensieafspraken maakte om de weerbaarheid van beide landen te versterken.
Het bezoek komt kort na de rondreis van de Chinese president Xi Jinping. Geen toeval, door strategische partnerschappen in Zuidoost-Azië uit te bouwen wil Tokio een regionale verdedigingsgordel creëren tegen de groeiende druk van China.
“Japan en de Filippijnen zijn inmiddels partners”, verklaarde Ishiba in Manilla. In Vietnam deelde hij dezelfde boodschap: “Onze samenwerking draagt bij aan regionale stabiliteit en welvaart”, aldus de premier in Hanoi. President Ferdinand Marcos Jr. noemde de samenwerking een “gouden tijdperk” en prees Japan voor zijn “krachtige en oprechte steun” aan de Filipijnse veiligheidsambities.
Kustwacht
De twee landen hebben afgesproken te praten over een inlichtingenverdrag en een logistieke defensieovereenkomst voor gezamenlijke militaire operaties. Daarbij bevestigden de twee leiders dat de militaire samenwerking wordt uitgebreid, met nadruk op gezamenlijke oefeningen van de kustwacht.
Ondanks de nauwe banden met China stemde ook de Vietnamese premier Pham Minh Chinh in om een nieuwe “vice-ministeriële dialoog” op te zetten tussen de Japanse en Vietnamese ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken, waarvan de eerste bijeenkomst nog dit jaar zal plaatsvinden.
“De situatie rond Taiwan is ernstig”, vertelt Hidetoshi Uchihara. “Een conflict kan niet uitgesloten worden, ook al wil niemand oorlog.” Hij is gemeenteraadslid van het eiland Ishigaki, onderdeel van de zuidelijke Nansei-eilandenreeks dat grenst aan de Zuid-Chinese Zee en aan de noordwestelijke rand van de Filipijnse Zee.
De locatie van de eilanden maakt ze een brandpunt in de groeiende spanningen in Oost-Azië. Ishigaki ligt slechts 250 kilometer van Taiwan, het eiland Yonaguni zelfs op minder dan 110 kilometer. Het is een korte vaart naar de Taiwanstraat, een van de drukste en belangrijkste zeeroutes ter wereld.
Diezelfde route opent de toegang tot de Zuid-Chinese Zee, waar Japan niet alleen economisch afhankelijk van is (een groot deel van zijn handel gaat er doorheen) maar waar ook China zijn maritieme invloed stelselmatig uitbreidt. De Filipijnen en Vietnam worden er al regelmatig geconfronteerd met Chinese schepen.
Dagelijkse realiteit
Voor Uchihara is een mogelijke oorlog geen abstract risico, maar een dagelijkse realiteit: “We bevinden ons op een kruispunt van geopolitiek en geografie.” In 2024 voerden Chinese marineschepen al zo’n tachtig keer nabij de eilanden, een verdriedubbeling van het jaar daarvoor. “Als er iets gebeurt rond Taiwan staan wij in de vuurlinie.”
Correspondent Mustafa Marghadi ging vorig jaar mee op een schip met Filipijnse burgers die protesteren tegen de Chinese claim op visgronden:
Om het moeilijker te maken voor China om een potentieel conflict snel te winnen, en daarmee een afschrikeffect op te bouwen, levert Japan specialisten en uitrusting aan partnerlanden.
Zo stuurt het regelmatig mobiele eenheden van zijn eigen kustwacht om trainingen te verzorgen, heeft Vietnam inmiddels patrouille- en reddingsboten ontvangen, en hebben ook de Filippijnen een Japans radarsysteem gekregen en vijf kustwachtschepen afgenomen.
Noodscenario’s
Ook op eigen bodem bereidt Japan zich voor. Op de Nansei-eilanden zijn de afgelopen jaren radarposten, luchtafweerinstallaties en marinebases gebouwd. Of Japan betrokken raakt in een conflict over Taiwan heeft Uchihara dus geen twijfels. “Met zo’n 50.000 Amerikaanse troepen en allemaal nieuwe legerbases hier is er geen ontkomen aan”, vertelt hij.
“Daarom zijn er noodscenario’s opgezet.” In maart presenteerde Japan een evacuatieplan voor de 120.000 inwoners van deze eilanden.
Toch is het niet voldoende, vindt Uchihara. “Het is gewoonweg onmogelijk om de inwoners te beschermen in geval van oorlog. Dat kan ik met zekerheid zeggen.” Terwijl de landelijke beleidsmakers in Tokio grootse plannen smeden om de eigen defensie op te bouwen en partnerlanden weerbaarder te maken, zitten de eilandbewoners te wachten op uitleg.
“Mensen vragen mij waar ze heen moeten als het zo ver is,” vertelt Uchihara gefrustreerd. “En ik heb daar geen goed antwoord op.”