Op de Koekamp in Den Haag is een alternatieve dodenherdenking vanavond door zo’n 3000 mensen bijgewoond. Daar werd behalve aan de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust ook expliciet aandacht besteed aan de Palestijnse slachtoffers in Gaza en andere recente conflicten wereldwijd.
De herdenking onder de noemer ‘4 mei inclusief’ begon om 19.00 uur. Het was een initiatief van ambtenaren en oud-diplomaten en was bedoeld als alternatief voor de nationale dodenherdenking op de Dam in Amsterdam. Er werd stilgestaan bij “alle mensen die slachtoffer waren of zijn van genocide, oorlog, vervolging en onderdrukking, mede door toedoen of nalaten van de Nederlandse overheid”.
De organisatie verwachtte zo’n 500 mensen, maar dat liep uiteindelijk dus op tot zo’n 3000. Sommigen van de aanwezigen hadden op verzoek van de initiatiefnemers een bloem meegenomen. Vlaggen, spandoeken en borden waren niet toegestaan.
Medeplichtigheid
De herdenking begon met cellomuziek. Cultuurhistoricus Mark Kulsdom nam als eerste het woord. “Wij herdenken hier vreedzaam en op onze manier de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, waar de mens heeft laten zien welk kwaad in hem en haar huist.”
Tachtig jaar geleden eindigde de Duitse bezetting van Nederland. “We riepen daarna: nooit meer fascisme. Nie wieder. Never again”, zei Kulsdom. “Maar wat betekent ‘nooit meer’ nog, als het heden in Gaza en elders in de wereld zulke pijnlijke en confronterende parallellen vertoont met het verleden?”
De organisatie zegt niet weg te blijven van de herdenking op de Dam en zich niet te distantiëren van de slachtoffers die daar worden herdacht. “Maar we nemen wel afstand van de hoogwaardigheidsbekleders die Nederland medeplichtig maken aan de oorlog in Gaza en de samenleving verder verdelen.”
Daarbij doelen de initiatiefnemers op wat zij zien als de medeplichtigheid van Nederland aan de oorlog in Gaza, door de levering van onderdelen voor het gevechtstoestel F-35 aan Israël.
Voormalig PvdA-politica Hedy d’Ancona was een van de sprekers. Ze herdacht haar vader, die tijdens de oorlog is omgekomen in een concentratiekamp. Zelf heeft de 87-jarige D’Ancona de Holocaust overleefd.
“Ik kom nog uit de generatie van ‘nooit meer’, maar ‘nooit meer’ is nu.” Ze is niet bij de Nationale Herdenking op de Dam. “Dat is veel meer gebonden aan het idee dat je je richt op wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. En daar kan ik over meepraten: dat is erg genoeg.”
Maar herdenken betekent voor haar ook nadenken. “En als ik nadenk, dan vind ik dat een herdenkingsdag om respect gaat. En als ik achterom kijk, dan kan het niet anders dan dat je ook aandacht besteedt aan wat er nu aan de hand is.”
Ze gaat liever naar een herdenking die het verleden met het heden verbindt. “En dat is hier: een inclusieve herdenking die het verstand gebruikt en denkt: waar zijn we nu nog steeds mee bezig?”
Zonder verstoringen
Naast D’Ancona sprak ook documentairemaker Mustafa Hadziibrahimovic, die eind jaren 90 de oorlog in Bosnië ontvluchtte. De Surinaams-Nederlandse antropologe Gloria Wekker had het over het koloniale verleden, en de uit Gaza gevluchte Palestijnse fotograaf Mohammed Al Zaanoun over de oorlog in Gaza.
Er was traditionele Iraanse muziek te horen. Ook trad een Syrische klarinettist op. Mark Passenier van het Nederlands Politieorkest speelde het signaal taptoe. Om 20.00 uur is er net als in de rest van het land twee minuten stilte gehouden. Dat verliep zonder verstoringen.
De alternatieve herdenking bij het Malieveld werd door duizenden mensen gevolgd via een livestream. Ook op andere plekken in Nederland zijn alternatieve dodenherdenkingen gehouden, zoals in Zaandam, Utrecht en Rotterdam.