Zorgen zijn er volop in de politiek over ‘koop nu, betaal later’-diensten, maar ze verbieden kan het kabinet op dit moment niet. Om jongeren te waarschuwen voor schulden deelt staatssecretaris Nobel, verantwoordelijk voor schuldhulpverlening en armoedebeleid, vandaag op een school ijsjes uit die een zure nasmaak hebben.
Een van de grootste aanbieders van ‘koop nu, betaal later’ is Klarna. Dat kredietbedrijf wil de dienst ook in fysieke winkels aanbieden, hoewel het kabinet het bedrijf eerder dit jaar “dringend” opriep om dat niet te doen. Volgens Klarna is er veel vraag naar, zowel bij winkeliers als bij klanten.
De Tweede Kamer riep het kabinet vorig jaar op om Klarna en andere betaaldiensten tegen te houden. Maar volgens het kabinet is een verbod niet mogelijk. Wel wordt er waarschijnlijk volgend jaar Europese wetgeving van kracht die meer regels oplegt aan dit soort betaaldiensten.
‘Achteraf betalen verleidelijk’
In de tussentijd probeert het kabinet jongeren met een campagne bewuster te maken van de risico’s van de betaaldiensten. “Achteraf betalen wordt steeds verleidelijker”, zegt Nobel. “Met een paar klikken haal je de mooiste spullen in huis, ook als je even geen saldo hebt. Het lijkt handig, maar geef geen geld uit dat je eigenlijk niet hebt.”
Voor de campagne heeft de staatssecretaris korte filmpjes laten maken met een chagrijnige kat in de hoofdrol. Deze ‘betaal later-kater’ zit bijvoorbeeld op een paar nieuwe sneakers of een dure gameconsole en blijft daar hangen tot de rekening is betaald.
Volgens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) gebruiken honderdduizenden minderjarigen achteraf-betaalapps, terwijl dat wettelijk pas mag vanaf 18 jaar. De leeftijdscontroles die in een app zitten worden door minderjarigen omzeild, zei het Nibud eerder. “Het mag niet als je jonger bent dan 18, maar het is toch blijkbaar heel makkelijk om te doen.”
Bom die ontploft
Uit onderzoek van het Nibud bleek dat jongeren door achteraf betalen moeilijker overzicht kunnen houden over hun geldzaken. Ook koningin Máxima sprak zich er dit jaar over uit. Ze noemde ‘koop nu, betaal later’ “een bom die in de samenleving gaat ontploffen, zeker bij jongeren”.
Het ministerie liet ook onderzoek doen onder 677 jongeren tussen de 16 en 21 jaar oud. Daaruit blijkt dat een op de zeven jongeren wel eens te laat heeft betaald bij achteraf betalen. Een op de tien heeft wel eens een aanmaning gehad of kreeg te maken met aanvullende kosten van zo’n kredietbedrijf. Een kwart van de ondervraagde jongeren kent iemand die in de problemen kwam door ‘koop nu, betaal later’.
Vandaar dat het kabinet nu met een campagne komt. “Jongeren hebben vaak een laag inkomen en zijn daardoor financieel kwetsbaar”, zegt Nobel. “We willen voorkomen dat ze al heel jong in de financiële problemen komen.”
Uitspraak rechter
Vorige maand oordeelde een rechtbank dat Klarna de wet overtrad met de kosten die het bedrijf in rekening brengt. Volgens de rechter was er in twee gevallen sprake van een consumentenkrediet (lening). In dat geval moet er worden gewaarschuwd dat geld lenen geld kost. Dat deed Klarna niet.
Er zijn dus strengere regels op komst. Vanaf het moment dat die Europese richtlijn ingaat, geldt een wettelijk verplichte leeftijdscheck. Ook komen er regels voor reclame en voorlichting en moeten kredietbedrijven nagaan of klanten een schuld aankunnen, oftewel: kredietwaardig zijn.
Tot die tijd richt de VVD-staatssecretaris zich op de consument, “Uiteindelijk heeft de consument zelf de meeste macht en invloed. Als jongeren zich bewust zijn van de risico’s en achteraf betalen niet doen, omdat ze het zich niet kunnen veroorloven, dan is dat natuurlijk het krachtigste instrument. Daar kan geen wetgeving tegenop.”