In Antalya ontmoeten de 32 NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken elkaar in aanloop naar de grote top in Den Haag eind juni. Ze gaan vooral praten over de nieuwe zogenoemde ‘NAVO-norm’, het percentage van het binnenlands product dat landen geacht worden uit te geven aan hun verdediging.
De nieuwe Amerikaanse NAVO-ambassadeur Matthew Whitaker zegt dat hij een ‘stevige discussie’ verwacht over de eis van president Trump dat de bondgenoten 5 procent aan defensie moeten gaan uitgeven.
In eerste instantie deden diplomaten dat getal af als ‘openingsbod’, maar inmiddels is duidelijk dat het de president ernst is. Whitaker zei dan ook: “We zien ernaar uit deze week van onze bondgenoten de details te horen over hoe ze denken dat te gaan halen.”
Trump verleiden
De 5 procent is meer dan een verdubbeling van de norm die nu staat: 2 procent. Topman Rutte steunt de inzet van Trump, bevestigde premier Schoof vorige week onbedoeld. De leden van de alliantie krijgen zeven jaar de tijd om te groeien naar 3,5 procent defensie-uitgaven, met ongeveer 0,2 procentpunt per jaar dus.
Daarnaast moeten landen ook nog eens 1,5 procent gaan uitgeven aan ‘defensie gerelateerde uitgaven’, zoals cyberveiligheid en de versterking van bruggen waar tanks overheen moeten kunnen rijden.
Samen telt dat op tot 5 procent, genoeg om Trump blij te maken en te verleiden om naar Den Haag te komen, hopen diplomaten. Volgens Whitaker “gaan we er helemaal van uit dat Donald Trump in Den Haag zal zijn voor de NAVO-top”. Maar niet iedereen in de NAVO-wandelgangen is daar gerust op.
Europese profiteurs
Betrokkenen zien weinig ruimte voor al te veel discussie over Ruttes voorstel voor de percentages. “Dit gaat het worden”, zegt een ingewijde. Wel verwachten anderen nog “intensieve gedachtewisselingen” over het toezicht op de getallen. Want wie moet controleren of landen zich houden aan de gemaakte afspraken en wat precies waaronder valt?
In februari maakte de Amerikaanse minister van Defensie Hegseth op weinig subtiele manier duidelijk dat de niet-Amerikaanse NAVO-leden niet langer op de Verenigde Staten hoeven te rekenen voor hun veiligheid.
Trump en zijn ministers noemen hun Europese bondgenoten in de alliantie ‘freeloaders’, profiteurs die er gebruik van maken dat Amerika hen verdedigt. Daarom konden Europeanen het zich permitteren hun geld niet in defensie te steken, maar in het opbouwen van hun verzorgingsstaat, zeggen de Amerikanen. Dat moet nu klaar zijn. “We vragen onze Europese bondgenoten meer in staat te zijn gelijkwaardige partners te worden”, zegt Whitaker.
Voor Nederland betekent het optrekken van de uitgaven naar 3,5 procent dat er tientallen miljarden extra naar Defensie moeten. Een politiek ingewikkeld dossier voor de coalitie, die bij de presentatie van het akkoord over de voorjaarsnota nog zei pas na de NAVO-top te gaan nadenken waar al dat geld vandaan zou moeten komen.
“Een tamelijk merkwaardige opstelling” van Nederland, noemen NAVO-ingewijden dat. “Als gastland word je geacht je vinger op te steken en het goede voorbeeld te geven aan de rest, niet om achter in de klas te gaan zitten afwachten tot de les voorbij is.”
Over Oekraïne
De ministers van Buitenlandse Zaken spreken in Antalya ook over de pogingen om een staakt-het-vuren tussen Rusland en Oekraïne van de grond te krijgen. Daarvoor wordt vooral gekeken naar Istanbul, 700 kilometer noordelijker. Mogelijk treffen de Oekraïense president Zelensky en de Russische president Poetin elkaar daar donderdag.
Zolang gesprekken over het beëindigen van de oorlog bezig zijn, is lastig te voorspellen wat er op de top eind juni besproken zal worden over Oekraïne, zegt de Amerikaanse ambassadeur Whitaker.
Op het NAVO-hoofdkwartier in Brussel wordt gespeculeerd dat de Oekraïners mogelijk helemaal niet worden uitgenodigd om naar Den Haag te komen, als de besprekingen dan aan de gang zijn. “Dat zou een diplomatieke ramp zijn”, zegt een betrokkene, die benadrukt dat het nog te vroeg is voor conclusies. De top is over zes weken, waarin alles nog kan gebeuren. “We sturen nu op vraagtekens”, aldus diplomaten.
Ultrakorte top
Ze zeggen dat wel duidelijk is dat het in Den Haag een ultrakorte top wordt. Op de eerste dag, dinsdag 24 juni, is er alleen een diner bij de koning en woensdag is er een gezamenlijke sessie met de staatshoofden en regeringsleiders van de 32 landen.
Dat is een groot contrast met de top vorig jaar in Washington. Daar waren naast de bespreking tussen de leiders ook nog officiële vergaderingen van de staatshoofden en regeringsleiders met hun collega’s uit Nieuw-Zeeland, Japan, Australië en Korea en de EU, en een bijeenkomst met de Oekraïense president Zelensky in de zogenoemde ‘NAVO-Oekraïne Raad’.
Dat zit er in Den Haag dus niet in. Het is bekend dat Trump niet van lange vergaderingen houdt en door alle plichtplegingen zo kort mogelijk te houden, wordt het risico op gekibbel voorkomen, is het idee.
Over twee weken komen de ministers van Defensie bij elkaar op het NAVO-hoofdkwartier in Brussel, de laatste officiële vergadering vóór 25 juni, als het allemaal moet gaan gebeuren in Den Haag.