Tot op het allerlaatste moment is onderhandeld om klinkende resultaten te kunnen presenteren op de eerste topontmoeting tussen de Britten en de Europese Unie in jaren. Een heuse ‘reset’ in de Brexit-relatie moet het worden vandaag in Londen.
Verwacht persfoto’s van hartelijke omhelzingen tussen de Britse premier Starmer en EU-Commissievoorzitter Von der Leyen op de stoep van het statige Lancaster House. Met warme woorden als My dear friend Keir en my dear friend Ursula.
Zo’n verzoenende top leek een paar jaar geleden nog ondenkbaar, toen dagelijks modder werd gegooid tussen Brussel en Londen over handelsgrenzen, vaccins, visserijrechten en nog veel meer.
Nadruk op samenwerking
Sindsdien is veel veranderd, zowel in het Verenigd Koninkrijk als binnen de EU. Het Britse Lagerhuis wordt niet langer gedomineerd door Brexiteers, maar door de Labourpartij. Daarmee is nu een ruime pro-EU-meerderheid in Westminster: parlementsleden die destijds tegen Brexit stemden en voor nauwere samenwerking met het Europese vasteland zijn. Volgens premier Starmer hebben de Britten Brexit “achter zich gelaten”, zo zei hij onlangs in een interview.
Aan de andere kant, in Brussel, zien ze de Britse toenadering graag. De scheiding was nooit een EU-keuze, betere samenwerking met de Britten is zeer welkom. Op militair terrein bijvoorbeeld: het VK blijft een van de grootste en meest capabele militaire machten van Europa. Ook andere post-Brexit dossiers worden opnieuw tegen het licht gehouden.
Met een onvoorspelbare president in het Witte Huis, de dreiging uit Rusland en de oorlog in Oekraïne, voelt zowel Brussel als Londen dat Europa militair en economisch sterk moet staan. Verwacht wordt dat de top opent met een gezamenlijke verklaring over fundamentele waarden en principes rond wereldorde en vrijhandel; een indirecte afwijzing van Trumps handelsoorlog.
“We moeten over onze schaduw heen springen”, zeggen diplomaten en politici aan beide kanten. En dus is afgelopen tijd achter de schermen flink onderhandeld over een reeks dossiers om het Britse eiland weer steviger te verbinden met het Europese vasteland.
Veiligheidspact
Defensie en veiligheid staan centraal op de top. Toen het VK de EU verliet, nam het zo’n 20 procent van de militaire capaciteit van de Unie mee – vooral op het gebied van defensie-uitgaven en strategische slagkracht. Zowel de EU als het VK wil nu nauwere samenwerking, die formeel wordt vastgelegd in een veiligheids- en defensieovereenkomst. Hierdoor krijgt de Britse defensie-industrie meer toegang tot Europese programma’s voor wapenontwikkeling en gezamenlijke inkoop. De EU krijgt meer toegang tot de Britse industrie, wat de uitwisseling van technologie en kennis bevordert.
Momenteel investeert de EU veel in de eigen defensie-industrie. In tegenstelling tot andere NAVO-landen, zoals de Verenigde Staten of Turkije, kan het VK via deze overeenkomst samenwerken met dit Europese initiatief.
Jongeren
Defensiesamenwerking vormt de rode draad op de top. Maar ook op andere punten is onderhandeld. Zoals over het zogenoemde ‘Youth Mobility Scheme’, een regeling waarmee jongeren tussen 18 en 30 jaar uit het VK en de EU tijdelijk in elkaars landen kunnen wonen, werken, studeren of ervaring opdoen zonder al te veel gedoe over visa.
Voor de EU een belangrijke voorwaarde, maar voor de Britten is het politiek gevoeliger. Starmer heeft immers beloofd niet terug te keren naar het ‘vrij verkeer van personen’ zoals dat vóór Brexit bestond. Daarom wordt onderhandeld over maximale aantallen jongeren en hun verblijfsduur. De Britten willen voorkomen dat de aantallen gaan meetellen bij de landelijke immigratiecijfers, die volgens veel Britten al te hoog zijn.
Handelsbarrières
De Britten willen meer flexibiliteit bij de grenzen: minder handelsbarrières en minder papierwerk voor voedselproducten en planten. Ze hopen dat dit de voedselprijzen kan drukken, want die zijn sinds Brexit gestegen en dat merken Britten in hun portemonnee.
Maar daarvoor zou het VK mogelijk weer Europese standaarden en regels moeten accepteren. Deze ‘dynamische afstemming’ zou betekenen dat het VK indirect toch weer gebonden is aan EU-wetgeving, terwijl geen Brusselse regels juist een van de Brexit-vrijheden was. Extra ingewikkeld is dat het VK onlangs een handelsovereenkomst sloot met de Verenigde Staten, die andere voedselstandaarden hanteren dan de EU.
Visserij gevoelig
Volgens agendapunten van de EU krijgt ’toegang tot viswateren en energiesamenwerking’ speciale aandacht tijdens de onderhandelingen. Het zijn twee onderwerpen waarvan de huidige afspraken in juni 2026 aflopen en vernieuwd moeten worden. Op energiegebied zijn volgens experts kansen voor beide kanten.
Wat visserij betreft, dat blijft een gevoelig thema voor de Britten, hoewel de sector slechts zo’n 0,03 procent bijdraagt aan de totale Britse economie. Volgens ingewijden voeren vooral de Fransen stevige onderhandelingen over toegang tot Britse visgronden. Niet geheel toevallig kreeg de Franse president afgelopen week een uitnodiging van de Britten voor een officieel driedaags staatsbezoek, wellicht kan wat koninklijk gevlei de visserij-gesprekken soepeler laten verlopen.