De rechtshandhaving op Bonaire, Saba en Sint Eustatius, de eilanden van Caribisch Nederland is niet meer op orde. De Raad voor de Rechtshandhaving luidt in een rapport over 2024 de noodklok: onderbezetting, gebrekkige coördinatie en toenemende criminaliteit brengen de veiligheid van burgers, personeel en gedetineerden in gevaar.
De problemen stapelen zich op in de hele strafrechtketen, maar zijn op Bonaire het grootst. De politie is structureel onderbezet en kan zelfs de minimale bezetting voor noodhulp niet garanderen.
Die situatie houdt sinds begin 2024 aan. De werkdruk is extreem hoog, waardoor fouten toenemen en politiemensen uitvallen. Volgens de raad komt de veiligheid van zowel burgers als agenten hierdoor direct in het geding.
Gebrek aan personeel
Ook in de gevangenis op Bonaire is de situatie nijpend. Ruim vier op de tien gevangenen zijn illegale Venezolanen die zijn veroordeeld voor drugssmokkel. Door een gebrek aan personeel kunnen programma’s niet worden uitgevoerd en dreigt de orde te ontsporen.
Uitzetting van gedetineerden en het handhaven van voorwaardelijke straffen stagneert. De gevangenis heeft hulp uit Europees Nederland ingeroepen, maar die tijdelijke bijstand lost het structurele probleem niet op.
De situatie is volgens de raad het gevolg van jarenlang uitblijven van investeringen en regie vanuit Den Haag. Zo ontbreekt het aan centrale aansturing van de maritieme grensbewaking, ondanks eerdere aanbevelingen. De marechaussee en kustwacht zijn niet in staat de kust effectief te bewaken, en op Saba en Sint Eustatius vinden vrijwel geen douanecontroles meer plaats. De raad wijst op het risico dat drugs- en mensenhandel daardoor vrijwel ongehinderd kan plaatsvinden.
Volgens de raad is ‘ontschot’ werken tussen de diensten een deel van de oplossing: grensbewakers, politie, douane en kustwacht zouden elkaars taken beter moeten kunnen overnemen. Hoewel dit al in 2016 is bepleit, zijn praktische afspraken daarover nog steeds niet gemaakt.
Ook de Voogdijraad, verantwoordelijk voor jeugdbescherming, verkeert in zwaar weer. Door personeelsgebrek en uitval zijn wachtlijsten opgelopen. Er is een verbetertraject gestart, maar dat blijft kwetsbaar zonder structurele middelen en begeleiding, aldus het rapport.
Een andere alarmerende ontwikkeling is de toename van geweldsincidenten met vuurwapens en jeugdcriminaliteit. Een analyse van de politie wijst op een verergering van bestaande trends. Toch ontbreekt het aan een integrale visie op jeugdbeleid en signalen van zorginstanties bereiken niet altijd de juiste instanties. De raad noemt dit een gemiste kans.
Caribendesk oprichten
Volgens de raad ligt de kern van de problemen bij gebrekkige coördinatie op ministerieel niveau. Ondanks eerdere beloftes zijn aanbevelingen onvoldoende opgevolgd en werken de verschillende beleidsdirecties langs elkaar heen.
Soms worden onderlinge voorwaarden gesteld aan hulp, zelfs in crisissituaties, zoals recent gebeurde bij politiebijstand vanuit de marechaussee. De raad pleit daarom voor de oprichting van een ‘Caribendesk’ binnen het ministerie van Justitie en Veiligheid om versnippering tegen te gaan.
De raad roept de ministers van Justitie en Asiel en Migratie op om met spoed met structurele oplossingen te komen. Zowel voor politie, gevangenis, jeugdbeleid als grensbewaking zijn investeringen en fundamentele keuzes onvermijdelijk. “Het voortduren van de huidige situatie is onacceptabel”, aldus het rapport.