Wat zit er aan lithium, goud, mangaan en zeldzame aarden in de Nederlandse grond? Niet veel, is de verwachting. Toch gaat het nieuwe Nederlands Materialen Observatorium (NMO) dat uitzoeken. Vandaag moet de instelling een onderzoeksplan voor de ondergrond inleveren bij het ministerie van Economische Zaken.
Europa wil meer zelfvoorzienend worden als het gaat om kritieke grondstoffen. Zeldzame metalen en mineralen zijn cruciaal voor de bouw van elektrische auto’s, windturbines en zonnepanelen, maar ook om wapens en munitie te maken.
Europa (en ook de rest van de wereld) haalt de waardevolle grondstoffen voor deze doeleinden vooral uit China. Dat maakt ons economisch en militair kwetsbaar. EU-lidstaten moeten daarom in eigen land op zoek naar waardevolle materialen.
Naar de milieustraat
“Het onderzoek van onze ondergrond was altijd gericht op olie- en gaswinning”, zegt NMO-directeur Peter Paul van ’t Veen. “Nu moeten we er met een andere bril naar kijken: waar liggen de kansen voor het winnen van kritieke grondstoffen?”
Wat de ondergrond betreft, heeft Van Veen lage verwachtingen. Misschien kan je wat mineralen winnen uit zand of ondergrondse warmtebronnen, zegt hij. “Als er überhaupt nieuwe vondsten kunnen worden gemaakt, is de inschatting dat het niet heel economisch interessant is.”
Grootse plannen
Het Nederlandse wapen dat wellicht kan worden ingezet in de geopolitieke strijd ligt elders: in de milieustraat. Want we zijn een land vol hoogwaardig afval. Onderzoekers zijn volop bezig om nieuwe methodes te vinden om grondstoffen als koper, nikkel en lithium te halen uit oude apparaten. Denk aan mobieltjes, schermen, auto’s en batterijen.
“Hier leent zich Nederland extra goed voor”, zegt Shoshan Abrahami, onderzoeker aan de TU Delft. “Het is een geavanceerde economie en mensen en bedrijven produceren veel hoogtechnologische afval.”
Tegenwoordig leidt het recyclen van mineralen uit afval tot veel uitstoot; er wordt veel met verbrandingsovens gewerkt. Abrahami is bezig om recycling-methodes te ontwikkelen waarin water in plaats van vuur wordt gebruikt. Dit moet zorgen voor nagenoeg geen schadelijke uitstoot.
Dat Europa de geopolitieke strijd tegen China zou aangaan met afval, klinkt misschien niet heel overtuigend. Volgens onderzoekers is het wel een belangrijke component om Europa zelfstandiger te maken. Herwinning betekent vooral dat je niet hoeft te mijnen. Dat bespaart veel geld, tijd en natuur. Bovendien willen veel Europeanen geen mijnbouw in de eigen achtertuin.
De EU heeft grote plannen voor onze kapotte computers en afstandsbedieningen. Een kwart van alle zogenoemde strategische grondstoffen die we gebruiken, moeten binnenkort uit Europees afval komen. Er is haast bij: het doel is om dit binnen vijf jaar voor elkaar te krijgen.
China doet het al lang
Wat nikkel en kobalt betreft is Europa goed op weg om de doelen te halen, zegt Abrahami. “Voor andere kritieke grondstoffen is het nog ver weg. Ik denk dat de enige manier om het te halen is om bedrijven te dwingen om een bepaald aandeel gerecycled materiaal te gebruiken in hun producten.”
Als veelbelovend voorbeeld noemt zij de nieuwe Europese batterijverordening. Die verplicht batterijmakers om een steeds groter aandeel hergebruikte mineralen in te zetten in nieuwe batterijen.
China loopt ver voor op Europa als het gaat om hergebruik van mineralen uit afval. Dat ziet niet alleen Abrahami in haar werk. “In China hebben ze niet alleen de kennis, de mijnen en de raffinaderijen om kritieke mineralen te produceren. Ze zijn ook gewend om niets weg te gooien”, zegt Steven Lans, oprichter van Back to Battery.
Zijn start-up in Delft ontwikkelt nieuwe methodes om waardevolle grondstoffen uit oude lithiumbatterijen te halen en weer op de markt te brengen. Het bedrijf wordt geholpen door de steeds strengere Europese regelgeving voor recycling.
Er is werk aan de winkel als Europa haar ambitieuze doelen voor hergebruik en zelfredzaamheid wil halen. “China doet dat beter. Alleen weet niemand precies wat er daar gebeurt en onder welke omstandigheden”, zegt Lans. “In Europa hebben we in ieder geval mooie regels.”