Küresel kakao fiyatlarındaki artış, Batı Afrika’da kaçakçılığı arttırıyor. Fildişi Sahili, Gana ve çevre ülkelerde çiftçiler, daha yüksek gelir için mahsullerini komşu ülkelere kaçırıyor.
Kakao fiyatlarının küresel ölçekte hızla artması, Batı Afrika’daki üretici ülkelerde kaçakçılığın önünü açtı. Fildişi Sahili, Gana ve diğer bölge ülkelerinde çiftçiler, düşük resmi fiyatlar nedeniyle mahsullerini komşu ülkelere yasa dışı yollardan ihraç ediyor.
Fildişi Sahili’nde hükümet destekli düzenleyici kurum Conseil du Café-Cacao (CCC), kakao fiyatlarını sabit tutarken, çiftçiler dünya piyasasında üç kat daha fazla değer gören ürünlerini sınırlı kazançla satmak zorunda kalıyor.
Bu durum, çiftçileri Gine, Liberya ve Togo gibi daha yüksek fiyat sunan komşu pazarlara yönlendiriyor.
Küresel kakao fiyatları 2023’ten bu yana neredeyse üç katına çıkarak Aralık ayında ton başına yaklaşık 13 bin dolara kadar yükseldi. Fiyatlar sonrasında 9 bin dolar civarına gerilese de, artan talep ve düşen üretim çiftçileri daha fazla gelir arayışına itti.
Özellikle Fildişi Sahili’nde çiftçiler, kaçak yolla yaptıkları satışlarla haftalık gelirlerini ülkenin asgari ücretinin üç katına çıkarabiliyor.
100 BİN TON KAÇIRILDI
Kaçakçılıktaki artış sadece bölge ekonomilerini değil, küresel tedarikzincirini de tehdit ediyor. Uluslararası alıcılar, izlenebilirliği zorlaşan kakao nedeniyle sözleşmeleri yerine getirmekte zorlanırken; çocuk işçiliği ve ormansızlaşmayla mücadele eden büyük markalar için yeni riskler oluşuyor.
Gine’deki ihracat verileri de kaçakçılığın boyutunu gözler önüne seriyor. Kakao araştırma şirketi Forestero’nun kurucusu Fabrice Laurent’e göre, Gine’nin üretim kapasitesi sabitken ihracatının yüzde 100’den fazla artması, büyük bir kısmının komşu ülkelerden kaçırıldığını gösteriyor. Sadece bu sezon yaklaşık 100 bin ton kakao, Fildişi Sahili’nden kaçırılmış olabilir.
Kakao, Fildişi Sahili’nin toplam ihracat gelirlerinin yüzde 40’ını oluşturuyor. Bu nedenle her kaçırılan ton, ülkenin döviz gelirinde ciddi kayıplara yol açıyor. Üstelik hükümetin mahsulü sezon başında sabit fiyattan satma uygulaması, çiftçilerin dünya piyasasındaki yükselişten faydalanamamasına neden oluyor.
Uzmanlar, yapısal reformlar olmadan kaçakçılığın daha da büyüyebileceği uyarısında bulunuyor.