Bilim insanları, hastalıkların insanların hayvanları evcilleştirmesiyle ilgili olabileceğini ortaya çıkardı.
Nature dergisinde yayımlanan kapsamlı bir araştırma, antik insanların binlerce yıl önce evcilleştirmeye başladıkları hayvanlarla yakın yaşamalarının hastalıkların yayılmasında kritik rol oynadığını ortaya koydu. Cambridge Üniversitesi ve Kopenhag Üniversitesi’nden bilim insanlarının yürüttüğü araştırmada, 37 bin yıl öncesine kadar uzanan 1.300’den fazla antik insanın DNA örnekleri incelendi. Çalışmaya önderlik eden Profesör Eske Willerslev, bunun bugüne kadar yapılan en büyük ölçekli antik DNA hastalık taraması olduğunu vurguladı.
HAYVANLARDAN GEÇEN İLK HASTALIKLAR
Ekip, Avrasya’da yaşamış antik insanların taşıdığı bilinen 214 farklı patojeni analiz etti. Sonuçlar, hayvanlardan insanlara geçen zoonotik hastalıkların yaklaşık 6.500 yıl önce ortaya çıkmaya başladığını ve 1.500 yıl içinde yaygınlaştığını gösteriyor. Araştırmada veba salgınlarının sorumlusu olan Yersinia pestis bakterisinin izine de ilk kez bu kadar erken döneme ait DNA’da rastlandı. Difteri hastalığına yol açan Corynebacterium diphtheriae bakterisinin kökeni ise 11.100 yıl öncesine kadar uzanıyor. Hepatit B virüsü izlerine 9 bin 800 yıl, sıtma paraziti Plasmodium vivax izlerine ise 4 bin 200 yıl öncesine ait kalıntılarda rastlandı. Cüzzam hastalığının kökeni de yaklaşık 1.400 yıl öncesine dayandırıldı.
HASTALIKLAR GÖÇLERİ VE GENETİK EVRİMİ ETKİLEMİŞ OLABİLİR
Profesör Willerslev, çiftçilik ve hayvan yetiştiriciliğine geçişle birlikte hastalıkların yayılmasının hızlandığını belirterek, bu hastalıkların nüfus çöküşlerine, kitlesel göçlere ve genetik uyum süreçlerine de katkıda bulunmuş olabileceğini söyledi. Örneğin, yaklaşık 5 bin yıl önce Yamnaya çobanlarının Pontik Stepleri’nden kuzeybatı Avrupa’ya göçleriyle birlikte zoonotik hastalıklarda belirgin bir artış yaşandığı tespit edildi. Bugün bu göçlerin genetik izleri hala kuzeybatı Avrupa’da yaşayan insanlarda bulunuyor.
MODERN AŞILAR İÇİN REHBER
Araştırmacılar, antik patojenlerin haritasını çıkarmanın sadece geçmişi anlamakla kalmayıp gelecekte yeni aşılar geliştirmede de kritik rol oynayacağını vurguluyor. Kopenhag Üniversitesi’nden Martin Sikora, “Bugün ortaya çıkan yeni bulaşıcı hastalıkların çoğunun hayvan kaynaklı olması bekleniyor. Geçmişi bilmek geleceğe hazırlıklı olmamıza yardımcı olur” açıklamasında bulundu. Willerslev de, antik patojenlerde görülen başarılı mutasyonların gelecekte tekrar ortaya çıkabileceğini, bu yüzden mevcut aşıların bu mutasyonlara karşı yeterli olup olmadığının test edilmesi gerektiğini belirtti.