Vatikan’da bulunan Profane Müzesi’ndeki çöple kaplı zeminler Romalılar’ın ilginç geleneklerini ortaya çıkardı. Sıra dışı gelenek Antik Roma döneminde hem zenginligi hem de ölümü hatırlatma arasında ince bir dengeyi işaret ediyor.
Vatikan’ın Profane Müzesi’nde, süslü lahitler ve mermer heykeller arasında farklı görünen bir eser var: Dağılmış yemek artıklarıyla kaplanmış gibi görünen mozaik bir zemin.
Kabuklu yemişler, zeytin çekirdekleri, meyve kabukları, üzüm sapları ve etrafa saçılmış yiycekler yer alan zemin yakından bakıldığında, özenle işlenmiş taş parçalarına ve cam kırıklarına dönüşüyor.
Bu sanat tarihinde trompe l’oeil (göz aldanması) etkisi yaratan son derece zarif bir detay olarak kabul ediliyor. Bu tarz mozaikler, antik Roma’nın yemek odalarının zeminlerini süslemekte kullanılıyordu.
EN LÜKS ÇÖPLER SERGİLENİYOR
Ancak neden elit bir Romalı, yemek odasının zeminini çöp yığını gibi göstermek için bu kadar masraf ve çaba harcıyor?
Antik Roma döneminde bu tarz bir zemin, gizli bir statü sembolü olarak kabul ediliyordu.
Profane Müzesi’nde sergilenen çöp koleksiyonuna bakıldığında, en lüks türden çöplerin tercih edildiği görülüyor.
Kıyıdan getirilen taze deniz ürünleri, lüks kabuklu deniz ürünleri, yemeklerde sıkça kullanılan pahalı baharatlar ve ünlü Tyrian morunun kaynağı olan mavi boyayı üreten Murex Brandaris kabuğu. Mozaik, aslında yasak olabilecek kadar gösterişli bir ziyafeti ima ediyor, çünkü Roma toplumunda bir ziyafette harcanabilecek miktarı sınırlayan Roma tüketim yasaları bulunuyordu.
ÖLÜMÜ HATIRLATMA Sanat tarihçileri, bu motifin başka bir Roma yemek geleneği olan memento mori ya da “ölümü hatırlatma” ile bağlantılı olduğunu düşünüyor. Bu küçük ölümlülük hatırlatmaları, Roma ziyafetlerinde eğlencenin bir parçası olarak kabul ediliyordu.
Örneğin Petronius’un Satyricon adlı eserinde geçen “larva convivalis”, bir ziyafet sırasında ortaya çıkan ve davetlilere gösteri yapmak için, gizemli bir şekilde ortaya çıkar ve insanlar arasında dolaşarak eğlenceli ve şaşırtıcı numaralar yapar. Dans eden kukla bir yandan da Ne yazık ki biz zavallı ölümlüler… Aşağıdaki dünya bizi alıp götürdükten sonra hepimiz öyle olacağız. O zaman işler bizim için iyi giderken yaşayalım.” ifadeleri ile “ölümü hatırlatır”.
Bu açıdan bakıldığında mozaik, tıpkı yiyen kişilerin zamanla kemiklere ve toza dönüşmesi gibi, en güzel ziyafetlerin bile hızla besin olmaktan çıkıp çöpe dönüştüğünün bir göstergesiydi. Başka bir deyişle yemeğinizin tadını çıkarın çünkü bu son yemeğiniz olabilir.