Havacılık devi Boeing’in, 737 Max uçağının karıştığı iki ölümcül kazayla bağlantılı olarak açılan ceza davasını çözmek için ABD tarafından sunulan bir anlaşmaya bu hafta yanıt vermesi bekleniyor. Boeing bu anlaşmayı kabul ederse, yaptığı federal ihlal konusunda suçlamaları kabul etmiş olacak. Peki anlaşma kabul edilmezse Boeing’in karşılaşabileceği potansiyel senaryolar neler? ABD hükümeti havacılık devinin iflasına izin verebilir mi? İşte ABD yargısı ve Boeing arasında süren krizin ayrıntıları…
Adalet Bakanlığı havacılık devine, 2018 ve 2019’da meydana gelen ve 346 kişinin ölümüne yol açan iki kazanın ardından yaptığı 2021 anlaşmasını ihlal ettiği gerekçesiyle “suçunu kabul edeceği” bir anlaşma sunmuştu.
Suçlamalar, daha önce Boeing’i kovuşturmadan koruyan bir 2021 anlaşmasının ihlaliyle ilgili. İhlal edilen anlaşma, mali ceza ve üç yıl süreyle şirketin güvenlik ve uyum uygulamalarını denetlemek üzere bağımsız bir gözlemci atanmasını içeriyor. İtiraf anlaşmasında, Boeing’in 2018 ve 2019 yıllarında gerçekleşen kazalarla ilgili olarak ABD Federal Havacılık İdaresi’ni dolandırmak için komplo kurduğunu kabul etmesi gerekiyor. Anlaşmanın kabul edilmesi, Boeing’in cezai bir yargılamadan kurtulmasını sağlayacak.
BOEING’İN BİR SONRAKİ ADIMI NE OLACAK? Boeing, ABD’yi dolandırma komplosu suçlamasıyla 2021 yılında Adalet Bakanlığı ile ertelenmiş kovuşturma anlaşması (DPA) imzaladı. DPA hükümleri uyarınca, şirketin 2,5 milyar dolar para cezası ödemesi ve üç yıl boyunca uyum ve etik programına tabi tutulması emredildi. Havacılık devi, ocak ayında bir 737 Max 9 uçağında uçuş sırasında acil çıkış kapısının patlamasından bu yana yoğun incelemeye maruz kaldıve 2021 yılında verilen emirleri ihlal ettiği tespit edildi. O zamandan beri, şirkette güvenlik sorunlarını gündeme getiren çok sayıda soruşturmaya yol açan yeni kanıtlar ortaya çıkarıldı. POTANSİYEL CEZA SENARYOLARI Boeing’in karşılaşabileceği en ağır cezalardan biri, Savunma Bakanlığı da dahil olmak üzere ABD hükümet sözleşmelerinden uzaklaştırılma veya men edilme olabilir. Boeing, hukuki sorunlarla karşılaşan diğer şirketlerin çoğundan farklı olarak ABD’de benzersiz bir yere sahip.
Şirket, ABD ve dünya genelinde 170 bin kişiyi istihdam ediyor ve Alaska, Delta, Southwest, Emirates, flydubai, Etihad Airways ve Qatar Airways gibi büyük ticari havayollarına önemli bir tedarikçi konumunda. Ve en büyük müşterilerinden biri de ABD hükümeti. Boeing’in geçen yılki gelirinin yüzde 37’si ABD hükümetinden geldi. Boeing’in tedarik zincirindeki önemli rolü göz önüne alındığında, Adalet Bakanlığı’nın şirketi tamamen kapatma lüksü yok. Uzmanlara göre Boeing’in ABD’nin en önemli savunma şirketlerinden biri olması, herhangi bir tür hükümet ticari yaptırımının gerçekçi olmadığı anlamına geliyor.
SEKTÖRE ETKİSİ NASIL OLACAK? Adalet Bakanlığı’nın kararı, küresel uçak tedariki için de sonuçlar doğuracak. Boeing, uçak üretim sektöründe yüzde 40,6 pazar payına sahipken, yüzde 60,4’lık payı olan Fransız devi Airbus’ın ardından ikinci sırada yer alıyor. Boeing’e tedarik zincirini aksatacak bir ceza verilmeyebilir ancak üreticinin devam eden sıkıntılarının daha sıkı düzenlemelere yol açması mümkün. Dava sırasında suçlu olduğunu kabul eden herhangi bir anlaşma imzalamak Boeing’in pazar konumunu geçici olarak zayıflatabilir, bu durum da Airbus’a sözleşme sağlamada avantaj sağlayabilir. KREDİ NOTU KRİTİK NOKTADA Zaten darbe alan Boeing’in kredi notunun daha da düşme riski var. Fitch, Boeing’in görünümünü “durağan”dan “negatif”e çevirirken, S&P Global Ratings, “BBB-” ve “A-3” notlarında sabit kaldı.
Derecelendirme kuruluşu o dönemde yaptığı açıklamada, “Şirket, özellikle 737 Max uçaklarını etkileyen kalite sorunlarıyla ilgili olarak artan üretim belirsizliğiyle karşı karşıya ve liderliğinde önemli değişiklikler bekleniyor” demiş ve ayrıca Spirit AeroSystems’ı satın almasının borç seviyelerini artıracağını belirtmişti.